ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ - Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΜΑΣ ΠΟΙΗΤΗΣ, ΑΣΒΕΣΤΟΣ ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΦΟΡΑΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΟΦΟΡΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΑΣ ΠΟΙΗΤΗ 

Ο Εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς, δε θεωρείται μόνον ένας από τους στυλοβάτες του δημοτικισμού και τους θεμελιωτές του Νεοελληνικού Λόγου (πεζού και έν̖τεχνου), αλλά -μέσω των διיασω-θεισών ηχογραφημένων απαγ̖γελιών του- αποτελεί και άσβεστο φάρο της Προφοράς της Κοινής μας Γλώσσας, καταδεικνύον̖τάς την και επικυρώνον̖τάς την, με τρόπο ευκρινή και αδιיαμφισβήτητο.

Δύο από αυτές του τις απαγ̖γελίες, παρουσιיάζον̖ται παρακάτω: 

 

ΑΝΑΤΟΛΗ

 

Γιαννιώτικα, σμυρνιώτικα, πολίτικα,

μακρόσυρτα τραγούδια ανατολίτικα,

λυπητερά,

πώς η ψυχή μου σέρνεται μαζί σας!

Είναι χυμένη από τη μουσική σας

και πάει με τα δικά σας τα φτερά.

Σας γέννησε και μέσα σας μιλάει

και βογ̖κάει και βαριά μοσκοβολάει

μια μάνα· καίει το λάγνο της φιλί,

κι είναι της Μοίρας λάτρισσα και τρέμει,

ψυχή όλη σάρκα, σκλάβα σε χαρέμι,

η λαγ̖γεμένη Ανατολή.

Μέσα σας κλαίει το μαύρο φτωχολόι,

κι όλα σας, και η χαρά σας, μοιρολόι

πικρό κι αργό·

μαύρος, φτωχός και σκλάβος κι ακαμάτης,

στενόκαρδος, αδούλευτος,— διαβάτης

μ’ εσάς κι εγώ.

Στο γιαλό που του φύγαν τα καΐκια,

και του μείναν τα κρίνα και τα φύκια,

στ’ όνειρο του πελάου και τ’ ουρανού,

άνεργη τη ζωή να ζούσα κι έρμη,

βουβός, χωρίς καμιάς φρον̖τίδας θέρμη,

με τόσο νου,

όσος φτάνει σα δέν̖τρο για να στέκω

και καπνιστής με τον καπνό (= τογ̖καπνό) να πλέκω

δαχτυλιδάκια γαλανά·

και κάποτε το στόμα να σαλεύω

κι απάνω του να ξαναζων̖τανεύω

τον καημό (= τογ̖καημό) που βαριά σάς τυραννά

κι όλο αρχίζει, γυρίζει, δεν τελειώνει (= δεν̖τελειώνει).

Και μια φυλή ζει μέσα σας και λιώνει

και μια ζωή δεμένη σπαρταρά,

γιαννιώτικα, σμυρνιώτικα, πολίτικα,

μακρόσυρτα τραγούδια ανατολίτικα,

λυπητερά.

ΥΜΝΟΣ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ

Μητέρα μας πολύπαθη, ω αθάνατη,

δεν είναι μόνο σου στολίδι οι Παρθενώνες·

του συν̖τριμμού σου τα σπαθιά σ’ τα κάμανε

φυλαχτά και στεφάνια σου οι αιώνες. 

Και οι πέτρες που τις έστησε στο χώμα σου

το νικηφόρο χέρι του Ρωμαίου,

και η σταυροθόλωτη εκκλησιά από το Βυζάν̖τιο,

στον τόπο (= στον̖τόπο) του πολύστυλου ναού του αρχαίου,

κι αυτό το κάστρο που μουγ̖κρίζει μέσα του

της Βενετιάς ακόμη το λιον̖τάρι,

κι ο μιναρές που στέκει, της ολόμαυρης

και της πικρότατης σκλαβιάς απομεινάρι,

και του Σλάβου το διάβα αν̖τιλαλούμενο

στ’ όνομα που μας έρχεται στο στόμα

—με το γάλα της μάνας που βυζάξαμε—

σαν ξένη (= σαγ̖κz̥ένη) ανθοβολιά στο ντόπιο χώμα,

όλα ένα νύφης φόρεμα σου υφαίνουνε,

σου πρέπουνε, ω βασίλισσα, σα στέμμα,

στην ομορφάδα σου ομορφιά απιθώσανε

κι είναι σα σπλάχνα απ’ το δικό σου το αίμα.

Ω τίμια φυλαχτά, στολίδια αταίριαστα,

ω διαβατάρικα, από σας πλάθεται αιώνια,

κόσμος από παλιά κοσμοσυν̖τρίμματα,

η νέα τρανή Πατρίδα η παναρμόνια!

ΔΙ'ΕΥΚΡΙΝΙΣΗ:

Όπου:   `   τα ευ̖φωνικά [ŋ] ή [ɱ] πριν από τα δίψηφα σύμφωνα.

             '    η προφορά των φθόγ̖γων χωριστά, χωρίς συνίζηση.

            o    η άτονη φώνηση του [ζ].

«Το έργo του Παλαμά είναι η αποθέωση του νεοελληνικού γλωσσικού θησαυρού. Από τα (ποιητικά) κείμενά του θα μπορούσε να βγει μια ακέρια γραμματική και σύν̖ταξη της νεοελληνικής κοινής. Το έργο του είναι τόσο πλούσιο, ώστε δεν υπάρχει φαινόμενο γλωσσικό που να μην αν̖τιπροσωπεύεται καταξιωμένο στο έπακρο της εκφραστικής του ικανότητας…» (Ν. Π. Ανδριώτης)

Υπάρχει καλύτερη και πιο αξιόπιστη μαρτυρία της προφοράς των δίψηφων συμφώνων και των ευ̖φωνικών συνηχήσεων, από τη ζώσα φωνή του Εθνικού μας ποιητή;

Eμείς όμως, όχι μόνο δεν τις διδάξαμε -ως οφείλαμε- στα Σχολεία και στα Πανεπιστήμια, αλλά τις απαξιώσαμε κιόλας. Φτάσαμε στο σημείο να αμφισβητούμε την έρρινη προφορά της Κοινής μας Γλώσσας, να προσβάλλουμε την αισθητική και τη μουσικότητά της και να συν̖τάσσουμε Σχολικές Γραμματικές, όπως οι σημερινές, που διδάσκουν την άρρινη προφορά, την κακοφωνία και την παραφθορά της.

Ωστόσο, για να θυμίσω τα λόγια του Παλαμά,

«Χρωστάμε σ’ όσους ήρθαν πέρασαν 

θα ‘ρθουν, θα περάσουν.

Κριτές θα μας δικάσουν

οι αγέννητοι, οι νεκροί». 

Ένας εξ αυτών είναι και ο Εθνικός μας ποιητής. Γιατί τα γραπτά, όπως και τα έργα, μένουν και κάποτε κρίνον̖ται...

Η Εισήγησή μου για τη χρήση του Τονικού Συστήματος Αποσαφήνισης της Προφοράς (ΤΣΑΠ)

Σύνοψη του Τονικού Συστήματος Αποσαφήνισης της Προφοράς

Άρης Βαφιάς, MA RCSSD

Καθ. Αγωγής Προφ. Λόγου & Φωνής

ΟΙ ΣΥΓ̖ΚΛΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΔΥΟ ΗΡΩΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΤΟΥ '40

 

ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΑΓ̖ΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ

(ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1940-1943)

Η επανεκτέλεση των συγ̖κλονιστικών εκφωνήσεων του δημοσιογρά-φου Κώστα Σταυρόπουλου, ή -αν προτιμάτε- η επανεκφώνηση του πρώτου πολεμικού ανακοινωθέν̖τος (που εξεδόθη τη Δευτέρα στις 28 Οκτωβρίου 1940, στις 10 το πρωί, και σηματοδοτούσε και τυπι-κά την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου) και του τελευταίου (λίγο πριν από την εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων στην Αθήνα και την κατάληψή της, την Κυριακή στις 27 Απριλίου του 1941), προ-κειμένου να μπορέσουν να ηχογραφηθούν και να μεταφέρουν την ατμόσφαιρα, το ρίγος και την εξύψωση του πατριωτικού αισθήματος εκείνων των ημερών, στις νεότερες γενιές των Ελλήνων.

«Εδώ Ραδιיοφωνικός Σταθμός Αθηνών.

Μεταδίδομεν το πρώτον ανακοινωθέν του Ελληνικού Γενικού 

Στρατηγείου: Αι ιταλικαί στρατιיωτικαί δυνάμεις προσβάλλουν από 

της πέμיπτης και τριάν̖τα πρωινής της σήμερον τα ημέτερα τμήματα 

προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου.

Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνον̖ται του πατρίου εδάφους».

«Εδώ ελεύθεραι ακόμα Αθήναι.

Έλληνες! Οι Γερμανοί εισβολείς ευρίσκον̖ται εις τα πρόθυρα των 

Αθηνών. Αδέλφια! Κρατήστε καλά μέσα στην ψυχή (= μ̖πz̥υχή) σας 

το πνεύμα του μετώπου. Ο εισβολεύς εισέρχεται με όλας τας 

προφυλάξεις εις την έρημον πόλιν με τα κατάκλειστα σπίτια.

Έλληνες, ψηλά τις καρδιές!

Προσοχή! Ο Ραδιיοφωνικός Σταθμός Αθηνών ύστερα από λίγο δεν 

θα είναι Ελληνικός. Θα είναι Γερμανικός και θα μεταδίδει ψέματα!

Έλληνες, μην τον (= μην̖τον) ακούτε!

Ο πόλεμός μας συνεχίζεται και θα συνεχιστεί μέχρι της τελικής νίκης.

Ζήτω το Έθνος των Ελλήνων»!

Ο ΕΚΦΩΝΗΤΗΣ ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΝΑ ΥΠΕΡΟΧΟ ΑN̖TΙΣΤΑΣΙΑΚΟ ΠΟΙΗΜΑ - ΕΝΑΣ ΥΜΝΟΣ ΣΤΟΝ ΠΑΛΑΜΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Την περίοδο εκείνη, η Ελλάδα -μεταξύ των άλλων δεινών- θρηνεί την απώλεια ενός πολύ σπουδαίου πνευματικού ανθρώπου, του εθνικού μας ποιητή Κωστή Παλαμά.

Ο ΑΓ̖ΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ (ΑΡΙΣΤΕΡΑ) ΒΑΣΤΩN̖TΑΣ ΣΤΟΝ ΩΜΟ ΤΟ ΦΕΡΕΤΡΟ

ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ (ΑΡΙΣΤΕΡΑ) - ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ (ΚΕN̖TΡΟ) ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΟΥΝ ΤΟΝ ΠΑΛΑΜΑ

Στις 28 Φεβρουαρίου 1943, εν μέσω της Κατοχής και παρουσία γερμανών αξιיωματικών, ο  Άγ̖γελος Σικελιανός, ένας από τους ση-μαν̖τικότερους νεοέλληνες ποιητές, «ο Άρχον̖τας της λαλιάς μας», όπως τον αποκαλούσε ο Γιώργος Σεφέρης, εκφωνεί τον πα-ρακάτω συγ̖κλονιστικό επικήδειο λόγο.

«Ηχήστε οι σάλπιγ̖γες… Καμ̖πάνες βρον̖τερές,

δονήστε σύγ̖κορμη τη χώρα πέρα ως πέρα…

Βογ̖κήστε τύμ̖πανα πολέμου… Οι φοβερές

σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα!

Σ’ αυτό το φέρετρο ακουμ̖πάει η Ελλάδα! Ένα βουνό

με δάφνες αν υψώσουμε ως το Πήλιο κι ως την Όσσα,

κι αν το πυργώσουμε ως τον έβδομο ουρανό,

ποιον κλείει τι κι αν το πει η δικιά μου γλώσσα; 

Μα εσύ Λαέ, που τη φτωχή σου τη μιλιά,

Ήρωας την επήρε και την ύψωσε ως τ’ αστέρια,

μεράσου τώρα τη θεϊκή φεγ̖γοβολιά

της τέλειας δόξας του, ανασήκωσ’ τον στα χέρια

γιγάν̖τιο φλάμ̖πουρο κι απάνω κι από μας

που τον υμνούμε με καρδιά αναμμένη,

πες μ’ ένα μόνο ανασασμόν: “Ο Παλαμάς!”,

ν’ αντιβογ̖κήσει τ’ όνομά του η οικουμένη!

Ηχήστε οι σάλπιγ̖γες… Καμ̖πάνες βρον̖τερές,

δονήστε σύγ̖κορμη τη χώρα πέρα ως πέρα…

Βογ̖κήστε τύμ̖πανα πολέμου… Οι φοβερές

σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα!

Σ’ αυτό το φέρετρο ακουμ̖πάει η Ελλάδα!

Ένας Λαός, σηκώνον̖τας τα μάτια του τη βλέπει

κι ακέριος φλέγεται ως με τ’ άδυτο ο Ναός

κι από ψηλά νεφέλη Δόξας τον εσκέπει.

Τι πάνωθέ μας, όπου ο άρρητος παλμός

της αιωνιότητας αστράφτει αυτήν την ώρα,

Ορφέας, Ηράκλειτος, Αισχύλος, Σολωμός,

την άγια δέχον̖ται ψυχή την τροπαιοφόρα (= την̖τροπαιοφόρα)

που αφού το έργο της θεμέλιωσε βαθιά

στη γην αυτή με μιαν ισόθεη Σκέψη,

τον τρισμακάριο  (= τον̖τριz̥μακάριο) πάει τώρα ψηλά, τον Ίακχο,

με τους αθάνατους θεούς για να χορέψει. 

Ηχήστε οι σάλπιγ̖γες… Καμ̖πάνες βρον̖τερές,

δονήστε σύγ̖κορμη τη χώρα πέρα ως πέρα…

Βόγ̖κα Παιάνα! Οι σημαίες οι φοβερές

της Λευτεριάς, ξεδιπλωθείτε στον αέρα»!

ΔΙ'ΕΥΚΡΙΝΙΣΗ:

Όπου:   `   τα ευ̖φωνικά [ŋ] ή [ɱ] πριν από τα δίψηφα σύμφωνα.

             '    η προφορά των φθόγ̖γων χωριστά.

            o    η άτονη φώνηση του [ζ].

«…Η προφορά των έρρινων δίψηφων συμφώνων δεν έχει μόνον ευ̖φωνικό, αλλά και σημασιολογικό χαρακτήρα. Δηλ. συνάδει με μία δραματοποιημένη -ή αν προτιμάτε- ρητορική απόδοση (ποικίλματα - παύση - αναπνοή - ρυθμό - επιτονισμό) η οποία όχι απλώς είναι πιο εύληπτη, αφού υποστηρίζει καλύτερα το εκφερόμενο, δηλ. το σημαινόμενο, αλλά μας αποτρέπει από την ταχυλογία, το άγχος, τη νευρικότητα και τις αλλοιώσεις στην άρθρωση». (Απόσπασμα από το κεφ. Η απερρίνωση είναι μεγάλο ολίσθημα για την Κοινή Νεοελληνική Γλώσσα, το οποίο περιλαμβάνεται στα έργα μου: «Η Προφορά της Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας» και «Λεξικό Προφοράς της Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας»).

Υπάρχει καλύτερο μάθημα ιστορίας, γλώσσας και προφοράς των ευ̖φωνικών συνηχήσεων από αυτό;

Οι παραπάνω εκφωνήσεις μόνο να διδάσκον̖ταν στα Σχολεία, σήμερα τα παιδιά θα πρόφεραν πολύ καλύτερα την Ελληνική Γλώσσα.

 

Χρόνια πολλά Ελλάδα - Χρόνια πολλά Έλληνες!!

Άρης Βαφιάς

ΛΕΞΙΚΟ ΠΡΟΦΟΡΑΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

 

Σύיντομα από τις Εκδόσεις Λεξίτυπον

https://www.lexitipon.gr

ΔΙ’ΕΥΚΡΙΝΙΣΗ:

Όπου:   '   τα ευיφωνικά [ŋ] ή [ɱ] πριν από τα δίψηφα σύμφωνα.

             ’   η προφορά των φθόיγγων χωριστά.

Η Εισήγησή μου για τη χρήση του Τονικού Συστήματος Αποσαφήνισης της Προφοράς (ΤΣΑΠ)

Σύνοψη του Τονικού Συστήματος Αποσαφήνισης της Προφοράς

© Άρης Βαφιάς, MA RCSSD

Καθ. Αγωγής Προφ. Λόγου & Φωνής

Η ΜΑΡΙΚΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΦΟΡΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Η ΗΘΟΠΟΙΟΣ ΠΟΥ ΕΔΙΝΕ ΜΕΓΑΛΗ ΣΗΜΑΣΙΑ 

ΣΤΗΝ ΕΚΦΟΡΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

1887-1954

«Όλα τα γράμματα της Eλληνικής Γλώσσας έχουν μια προσωπικότητα. Και όταν μιλάμε πρέπει αυτή η προσωπικότητα να φαίνεται. Όχι μόνο στα φωνήεν̖τα, που έχουν τον ήχο τους, αλλά σε όλα τα γράμματα της Θείας Γλώσσας μας».

 Μαρίκα Κοτοπούλη

Ενώ για κάποιους εκφωνητές - ομιλητές του ραδιיοφώνου, είχε αναφέρει κάποτε:

«Αυτούς, γιατί τους βάζετε τους βαρβαρόφωνους; Δεν ξέρουν ότι κάθε φωνήεν και κάθε σύμφωνο της Ελληνικής, παν̖τρεμένα στις λέξεις, έχουν μία συνήχηση, μία συμφωνία και βγάζουν μιαν αρμονία; Ά-ντρα (d);... Εγώ δεν ξέρω κανέναν ά-ντρα. Εγώ ξέρω, άν̖τρα (ŋd)! Δέ-ντρο (d); Ποια δέ-ντρα; Έχετε δέ-ντρα εσείς;... Αλβανοί είσαστε, τι δέ-ντρα; Δέν̖τρα (ŋd)! Μάθετε να μιλάτε σωστά την Ελληνική Γλώσσα».

O συγ̖κλονιστικός λόγος της Μαρίκας Κοτοπούλη στο Παναθηναϊκό Στάδιο, το Σεπτέμβριο του 1953, ένα μήνα μετά τον καταστροφικό σεισμό στη Ζάκυνθο, την Κεφαλονιά και την Ιθάκη: μιας Ιέρειας της Τέχνης, που δικαίως θεωρείται θεμέλιος λίθος του Νεοελληνικού Θεάτρου (δίπλα της μαθήτευσαν ή αναδείχθηκαν σημαν̖τικές προσωπικότητες του θεάτρου μας, όπως ο Βεάκης, ο Ρον̖τήρης, ο Γληνός, ο Αργυρόπουλος, ο Λογοθετίδης, ο Δενδραμής, ο Μαμίας, ο Μινωτής, η Παξινού, ο Μυράτ, ο Κουν, ο Χορν, η Συνοδινού, η Λαμ̖πέτη κ.ά.), μιας σπουδαίας ηθοποιού που συνέβαλε στην καθιέρωση της Δημοτικής στο Θέατρο (την επέβαλε στα έργα που ανέβαζε), μιας πνευματικής και καλλιτεχνικής προσωπικότητας που σέβον̖ταν άπαν̖τες· που εκτιμούσε ιδιיαίτερα ο Ελευθέριος Βενιζέλος, παρόλο που η ίδια υποστήριζε άλλη πολιτική παράταξη και που το 1923 της απονεμήθηκε το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών του Υπουργείου Παιδείας.

«Και το Ελληνικό Θέατρο θρηνεί τη μεγάλη, την ανείπωτη, την ανεπάν̖τεχη συμφορά. Οι ρούγες και τα καν̖τούνια της Κεφαλονιάς, της Ζακύνθου και της Ιθάκης γεμίσανε χαλάσματα. Και τα παλιά αρχον̖τικά με τη μακραίωνη παράδοση του Πολιτισμού, της Τέχνης και του Πνεύματος είναι μαύροι σωροί από ερείπια.

‘’Καλά καλά δεν έμεινε…’’ -για να θυμηθούμε το μεγάλο ζακυθινό ποιητή- ‘’…μήτε ένα κλωνάρι, φιλέρημο πουλάκι να καθίσει, το βράδυ την αυγή να κελαϊδήσει’’. Καταστροφή παν̖τού. Τραν̖τάγματα της γης και φλόγες. Πεθαμένοι, λαβωμένοι, χαλάσματα.

Το Ελληνικό Θέατρο με συν̖τριβή και οδύνη -κι αυτό οδηγεί το παρόν του στην Πανελλήνια (= στημ̖πανελλήνια) Επιστράτευση Εθνικής και Ανθρώπινης Αλληλεγ̖γύης- προσθέτει τη φωνή του στο προσκλητήριο για άμεση και θετική συμ̖παράσταση στο δράμα και στον πόνο (= στομ̖πόνο) της Επτανήσου μας.

Παράλληλα όμως, οι εργάτες της Σκηνής μπορούν να δώσουν την υπόσχεση πως θα διיατηρήσουν και θα διיαφυλάξουν ακέραιη και ζων̖τανή την πνευματική (= τημ̖πνευματική) κληρονομία των ωραίων μας νησιών. Των νησιών με τη λαμ̖πρή ακτινοβολία που συνέθεσαν τόσοι ποιηταί, πεζογράφοι και θεατρικοί συγיγραφείς (λόγια απόδοση του αρχαίου και δημώδους [συγ̖γραφείς]).

Κανένας σεισμός δεν μπορεί (= δεμ̖πορεί) να μας καταστρέψει το Σολωμό, τον Κάλβο (= τογ̖κάλβο), το Λασκαράτο, το Ζαμ̖πέλιο, τον Μάτεσι, τον Ξενόπουλο (= τογ̖κz̥ενόπουλο) και τόσους άλλους δημιουργούς».

ΘΕΑΤΡΟ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ - ΠΛΑΤΕΙΑ ΟΜΟΝΟΙΑΣ

ΘΕΑΤΡΟ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ - ΡΕΞ

Είπαν για τη Μαρίκα Κοτοπούλη:

«Πέρασε τη Δημοτική όσο μπορούσε πιο σωστά στο στόμα του ηθοποιού, για να απλωθεί στο λαό. Αυτό το έκανε έργο ζωής, με φανατισμό ιεραπόστολου. Χάρισε στο δημοτικό θεατρικό λόγο λάμψη, ρυθμό, πλαστικότητα και μουσικότητα». (Γιώργος Γληνός)

«Θεώρησα πάν̖τα εθνική ευτυχία να υπάρχουν τέτοια πρόσωπα υψωμένα σε σύμβολα. Αυτές είναι οι μορφές που βγάζουν τους λαούς από την ανωνυμία. Συμ̖πυκνώνουν το δυναμισμό του, προβάλλουν τους πόθους του, ενσαρκώνουν τα κρυμμένα και αδιיάπλαστα πριν ιδανικά του…». (Άγ̖γελος Τερζάκης)

ΔΙ'ΕΥΚΡΙΝΙΣΗ:

Όπου:   `   τα ευ̖φωνικά [ŋ] ή [ɱ] πριν από τα δίψηφα σύμφωνα.

             '    η προφορά των φθόγ̖γων χωριστά.

            o    η άτονη φώνηση του [ζ].

Η Εισήγησή μου για τη χρήση του Τονικού Συστήματος Αποσαφήνισης της Προφοράς (ΤΣΑΠ)

Σύνοψη του Τονικού Συστήματος Αποσαφήνισης της Προφοράς

Άρης Βαφιάς, MA RCSSD

Καθ. Αγωγής Προφ. Λόγου & Φωνής

ΜΑΘΗΜΑ ΟΡΘΟΦΩΝΙΑΣ - ΠΡΟΦΟΡΑΣ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΧΝΗ ΗΘΟΠΟΙΟ

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ Η ΠΡΟΦΟΡΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

 

1909-1984

Μια φορά λοιπόν κι έναν καιρό, υπήρχε ένας εμ̖πνευσμένος, ένας σπουδαίος, ένας ολοκληρωμένος καλλιτέχνης, που, μεταξύ άλλων, αγαπούσε πολύ και φρόν̖τιζε και πρόφερε σωστά τη γλώσσα που μιλούσε· η οποία δεν ήταν άλλη από τη σημερινή τη δική μας: την Κοινή Νεοελληνική.

Το όνομα αυτού… ΜΑΝΟΣ ΚΑΤΡΑΚΗΣ.

Απολαύστε στο παρακάτω βίντεο, την αψεγάδιαστη απόδοση των έρρινων δίψηφων συμφώνων και των ευ̖φωνικών συνηχήσεων-συμ̖προφορών της γλώσσας μας, από έναν πολύ μεγάλο ερμηνευτή: από έναν Αριστοτέχνη του Λόγου και Μάγο της Υποκριτικής.

«…Kαι κάθε που κουράζεται το χέρι μου στη λύρα, εσύ συνέχιζε χτυπών̖τας τα φτερά σου.

Ένας βοσκός, αλάργα από τα αδέρφια του, αλαφροΐσκιωτος, έπαιζε τη φλογέρα κι ονειρεύον̖ταν…

Το χέρι της νύχτας υψώνον̖ταν πίσω από το λόφο, πορφυρό...

Οι τρεις Θεές κατέβηκαν από το λουλουδένιο αμάξι τους τυλιγμένες στην πάχνη (= στημ̖πάχνη) των άστρων, στάθηκαν μπροστά του και για μια στιγμή ο Χρόνος κράτησε την ανάσα του ν’ ακούσει…

Φλουρί κωνσταν̖τινάτο χρυσοστόλιστε, κον̖τάρι ασημωμένο θα σου δώσω, να σκύβουνε Ρηγάδες σαν περνάς (= σαμ̖περνάς)…

Την πλάση (= τημ̖πλάση) θα σ’ ανοίξω σα βιβλίο, το θάμα να ξηγάς της ανεμώνας και να διαβάζεις του καιρού τα αινίγματα.

Κι η τρίτη, η Αφροδίτη, με τη μαν̖τίλα και το ροδοελεφάν̖τινο βυζί, ψυθίρισε σα Σφίγ̖γα...

Κύκνος την πήρε (= τημ̖πήρε) από το στεναγμό μου, πράσινη άστραψε στο φως η πέτρα και γεννήθηκε η Ελένη.

Και κείνος βέβαια, θαμ̖πωμένος, είπε την Αφροδίτη πεν̖ταστέρινη…

Έπειτα όλα θάφτηκαν κι άνθισαν σα λεμονόδεν̖τρα στο παραμύθι.

Οι κορυδαλλοί πεθαίνουν και ξαναγεννιούν̖ται.

Και μια φορά λοιπόν κι έναν καιρό (= έναγ̖καιρό)…».

Απόσπασμα από τη συνέν̖τευξη του αείμνηστου Μάνου Κατράκη στο περιοδικό «Πολιτιστική», για τη θεατρική παιδεία, την ελληνική γλώσσα, την άρθρωση και την προφορά της.

«Η Θεατρική Παιδεία στην Ελλάδα είναι άθλια, σε γενικές γραμμές. Για μένα είναι απαράδεκτη. Και γι’ αυτό ήμουνα κι εναν̖τίον της άδειας ασκήσεως επαγ̖γέλματος του ηθοποιού. Γιατί από κάθε Σχολή, ανεξάρτητα από επάνδρωση ικανή να μορφώσει και να βγάλει σωστούς τεχνίτες του Θεάτρου, έβγαινε το κάθε παιδί ηθοποιός. Έπαιρνε ένα χαρτί και σου λέει: γράφει ηθοποιός εδώ.

Με το ''ό,τι δηλώσεις'' του Τσαρούχη γινόσουνα ηθοποιός, κατάλαβες; Λοιπόν, οι άνθρωποι αυτοί ήτανε ατελέστατα μορφωμένοι θεατρικά. Δε μιλάω για όλες τις Σχολές, αλλά για τις περισσότερες, τη συν̖τριπτική πλειοψηφία των Σχολών αυτών...

Δεν φτάνει το ταλέν̖το για να είσαι καλός ηθοποιός, για να μείνεις καλός ηθοποιός. Δε λέω να γίνουν όλοι πρωταγωνιστές, δε γίνον̖ται όλοι.

Το θέατρο δε ζει μόνο με πρωταγωνιστές, ζει και με βοηθητικά πρόσωπα, αλλά τα βοηθητικά πρόσωπα να ξέρουνε τι λένε. Να ξέρουνε πού πατάνε, να ξέρουνε πώς τα λένε.

Πρώτα πρώτα να ξέρουνε, να μαθαίνουνε την Eλληνική Γλώσσα. Γιατί σπάνια, λίγοι απ’ αυτούς μιλάνε Eλληνικά. Μιλάνε παρεφθαρμένα Eλληνικά.

Τριάντα (d) σου λέει, φεγγάρι (g).

Δεν είναι ούτε τριά-ντα, ούτε φε-γγάρι.

Είναι τριάν̖τα (ŋd) και φεγ̖γάρι (ŋg).

Αυτό το ν, το μικρό αυτό γραμματάκι που λέγεται ν, ενδιיάμεσα, στην εκφορά του λόγου, έχει πολύ μεγάλη σημασία για τη μουσικότητα, για τον ήχο και την αισθητική μιας γλώσσας.

Στις ξένες χώρες, πάρτε την Αγ̖γλική Σχολή ας πούμε, οι Απόφοιτοι μαθητές μιας Σχολής μιλάνε άπταιστα, αλάθητα τη γλώσσα τους. Πολύ ωραία, καταλαβαίνεις τι λένε. Εδώ τρομάζεις να πάρεις μια φράση σωστή απ’ τη σκηνή.

Aπό πόσους ανθρώπους να πάρεις σωστή φράση; Πόσοι άνθρωποι μιλάνε σωστά στο Ελληνικό Θέατρο; Κατά τη γνώμη μου η Θεατρική Παιδεία είναι ελλιπής. Αν ιδρυθούν Ακαδημίες σωστές, επανδρωμένες με σωστά στελέχη, πρέπει οι Σχολές αυτές να διיαλυθούν…».

ΠΙΚΡΕΣ ΔΙ'ΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ - ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ:

α΄. Η Παιδεία, εν γένει, στη χώρα μας είναι ελλιπής.

β΄. Όταν υπάρχουν ηθοποιοί που δεν προφέρουν σωστά, αν̖τιλαμβάνεστε τι συμβαίνει με τον υπόλοιπο κόσμο.

γ΄. Η εκμάθηση των Κανόνων Προφοράς και η διδασκαλία του Ορθόφωνου Λόγου θα πρέπει να αρχίζουν πρώτιστα από το Σχολείο -παράλληλα με το μάθημα της Γλώσσας- και να συνεχίζον̖ται καθ’ όλη τη διיάρκεια της φοίτησης των παιδιών σε αυτό. Γιατί η γλώσσα καταξιώνεται από το σύνολο του κόσμου, δηλ. από το λαό, και όχι απλώς από τους ηθοποιούς.

δ΄. Είναι αδιיανόητο, εν έτει 2020, η Ορθοφωνία να μην αποτελεί βασικό μάθημα στις Παιδαγωγικές Σχολές. Ανεπίτρεπτο για οποιαδήποτε γλώσσα. Πόσο μάλλον για την Ελληνική: μία γλώσσα πλουσιότατη, ιδιיόμορφη και απαιτητική στην εκμάθηση.

ε΄. Σε ό,τι αφορά την Προφορά, αυτά που διδάσκον̖ται σήμερα στο Σχολείο δεν είναι σωστά Ελληνικά. Υπάρχουν μεγάλες παραλείψεις και ανακρίβειες, με συνέπεια τα παιδιά να δηλώνουν άγνοια και να μην προφέρουν ορθά. Η εκμάθηση πρέπει να ξεκινάει από τον Προφορικό Λόγο και όχι από τον Γραπτό. Ο άνθρωπος πρώτα μιλάει και μετά μαθαίνει να γράφει.

στ΄. Η Κοινή μας Γλώσσα οδηγείται -με μαθηματική ακρίβεια- στην παραφθορά, την κακοφωνία και τον ψευδισμό. Ο πιο εύκολος τρόπος για να «διδάξεις» κάτι, είναι να το αγνοήσεις. Να το αφήσεις να ξεχαστεί και να μην το διδάξεις ποτέ.

Αλήθεια, κάθε χρόνο στις 9 Φεβρουαρίου ποια Γλώσσα εορτάζουμε; Αυτή που δε γνωρίζουμε πώς να προφέρουμε; Και εάν ναι, τι κάνουμε εν̖τέλει γι’ αυτό;

ζ΄. Με τόσο βαριά γλωσσική, θεατρική και πολιτισμική εν γένει κληρονομιά, αν̖τί να κάνουμε βήματα προς τα μπρος κάνουμε βήματα πίσω.

Στο Θεάτρο μνημονεύουμε το Ρον̖τήρη, τον Καραντινό, την Κοτοπούλη, την Παπαδάκη, το Μινωτή, την Παξινού, τον Κατράκη, το Χορν, τη Συνοδινού και άλλους σημαν̖τικούς Δασκάλους-Ηθοποιούς, και τελικά, σε ό,τι αφορά την Τέχνη του Λόγου, δεν καλλιεργήσαμε τίποτα. Τα πετάξαμε όλα. Το ίδιο και στο Σχολείο. Απόδειξη οι σημερινές Σχολικές Γραμματικές, της Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού και Α΄-Β΄ Γυμνασίου. Δεν περιλαμβάνουν τίποτε από αυτά που ανέφεραν οι σπουδαίοι Τζάρτζανος, Τριαν̖ταφυλλίδης, Τσολάκης για την Προφορά.

η΄. Μπορεί τα γραπτά να μένουν για να δηλώσουν τα πιο ωραία πράγματα. Όμως όσα, κατά το πλείστον, λέγον̖ται σήμερα, δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με όσα γλωσσικά επισημάνθηκαν και καλλιεργήθηκαν κάποτε, με συνέπεια ο Προφορικός Λόγος να φθίνει διיαρκώς. Και αυτό είναι κάτι που θα έπρεπε εδώ και πολύν καιρό να μας απασχολεί. Γιατί γλώσσα με απαξιωμένο και εγ̖καταλελειμμένο τον Προφορικό Λόγο είναι κατ’ ουσίαν γλώσσα λειψή, αν όχι νεκρή.

θ΄. Φτάσαμε στο σημείο να προφέρουμε καλύτερα τις αγ̖γλικές λέξεις απ’ ό,τι τις ελληνικές, ή τις ελληνικές καλύτερα στην Αγ̖γλική απ’ ό,τι στη γλώσσα μας (π.χ. angel < άγγελος, Αndrew < Αντρέας < άντρας κ.λπ.). Υπάρχει μεγαλύτερη γλωσσική κατάν̖τια από αυτό;

ι΄. Αν̖τί να κάνουμε κάτι για να αναστρέψουμε την κατάσταση, χρησιμοποιούμε τον όρο «φωνολογική πολυμορφία» για να δικαιολογήσουμε την απάθεια ή την απραξία μας για τη φωνολογική σύγχυση-αγνωσία, που επικρατεί στην Πρότυπη Γλώσσα.

Αυτό κι αν είναι κατάν̖τια.

Αυτή τη Γλώσσα κληρονομήσαμε από την Κοτοπούλη και τον Κατράκη, τον Τριαν̖ταφυλλίδη και τον Τσολάκη;...

Αυτή καλλιεργούμε, αυτή διיαφυλάσσουμε;...

ΔΙ'ΕΥΚΡΙΝΙΣΗ:

Όπου:   `   τα ευ̖φωνικά [ŋ] ή [ɱ] πριν από τα δίψηφα σύμφωνα.

             '    η προφορά των φθόγ̖γων χωριστά, χωρίς συνίζηση.

Η Εισήγησή μου για τη χρήση του Τονικού Συστήματος Αποσαφήνισης της Προφοράς (ΤΣΑΠ)

Σύνοψη του Τονικού Συστήματος Αποσαφήνισης της Προφοράς

Άρης Βαφιάς, MA RCSSD

Καθ. Αγωγής Προφ. Λόγου & Φωνής