Ένρινον είναι και το [γ], όταν ευρίσκεται προ των ουρανικών [κ], [γ], [χ] ή προ του [ξ]: άγκυρα, αγγείον, άγχω, άγξω (Αχιλλέας Τζάρτζανος) ▪ Συλλογιστείτε πώς προφέρεται το πρώτο [γ] στις λόγιες <παγγερμανισμός>, <παγγνωσία> ή <συγγνωστός>, στις οποίες, κατ’ εξαίρεση, δεν έχουμε τροπή του δεύτερου συμφώνου ▪ Αρκετές φορές, τα [μπ] και [ντ] μέσα στη λέξη είναι οι άλλες μορφές των [μβ] και [νδ]: κόμβος → κόμ̂πος, ένδεκα → έν̂τεκα ▪ Αυτό που ουσιיαστικά τρέπεται είναι το δεύτερο σύμφωνο ▪ Όταν γράφω και τα δίψηφα [γγ/γκ], [μπ], [ντ] αφορούν δύο φθόγ̂γους, προσθέτω ένα διיακριτικό ώστε να αναγνωρίζουν απαξάπαν̂τες πώς προφέρον̂ται ▪ Εάν δε γίνει η αναγ̂καία γραπτή διיάκριση ανάμεσα στα έρρινα και τα άρρινα δίψηφα, σε λίγον καιρό θα αναφερόμαστε στην αλλοίωση και τον ψευδισμό της Κοινής Νεοελληνικής (κόμπος [b] ⇔ κόβος, έντεκα [d] ⇔ έδεκα, άγγελος [g] ⇔ agel ≠ angel < άγ̂γελος)

Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2020

ΟΙ ΕΥ̖ΦΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΗΧΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΚΥΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ


 

ΜΑΡΙΝΕΛΛΑ - Η ΚΑΛΛΙΦΩΝΗ ΚΑΙ ΟΡΘΟΦΩΝΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΣ



Τίτλος: Άνοιξε πέτρα    

Δίσκος: 45 στροφών (1968)

Συνθέτης: Πλέσσας Μίμης

Στιχουργός: Παπαδόπουλος Λευτέρης


 Απόσπασμα από την κινηματογραφική ταινία:
Γοργόνες και Μάγ̖κες

 

Άνοιξε πέτρα να κλειστώ

ήλιος να μη, ήλιος να μη με βλέπει

Αν̖τί για νύφη πρέπει, ω ω

πρέπει στα μαύρα να ντυθώ


Άνοιξε πέτρα για να μπω

χάνω τον άν̖τρα π’ αγαπώ


Νύχτα κατέβα απ’ τα βουνά

νύχτα μαυρο-, νύχτα μαυροφορούσα

Ο άν̖τρας π’ αγαπούσα, ω ω

τώρα για άλληνε πονά


Νύχτα κατέβα απ’ τα βουνά

μέρα να μη με δει ξανά


Μπάτε κορίτσια στο χορό

γύρισ’ αυτός που καρτερώ


Τίτλος: Άμα δείτε το φεγ̖γάρι

Δίσκος: 45 στροφών (1968)

Συνθέτης: Πλέσσας Μίμης

Στιχουργός: Παπαδόπουλος Λευτέρης

Κι άλλη μέρα πέρασε να σε περιμένω

κι άλλο Σαββατόβραδο έφυγε χαμένο

κι ο καημός με άρπαξε πάλι απ’ τον ώμο

θάμ̖πωσαν τα μάτια μου να κοιτώ στο δρόμο


Άμα δείτε το φεγ̖γάρι να του πείτε να μη βγει

να μη δει τα δάκρυά μου που πλημμύρισαν τη γη


Το σκοτάδι χύμηξε απ’ το παραθύρι

το κρασί σου πάγωσε μέσα στο ποτήρι

φάνηκαν στο πέλαγο κάτι πυροφάνια

πέλαγος ατέλειωτο κι η δική μου ορφάνια


Άμα δείτε το φεγ̖γάρι να του πείτε να μη βγει

να μη δει τα δάκρυά μου που πλημμύρισαν τη γη


Τίτλος: Γιατί φοβάσαι

Άλμπουμ: Μαρινέλλα για πάν̖τα (1975)

Συνθέτης: Βλαβιיανός Στέλιος

Στιχουργός: Πυθαγόρας

Γιατί φοβάσαι τη σιיωπή

είμαι δική σου, στο ‘χω πει

Με τη σιיωπή μου σου μιλώ και σε φιλώ

κύμα τρελό, μες στο γιαλό


Παρ’ το φεγ̖γάρι και καν’ το [= κανיτο] βέρα μου

φίλε μου, άν̖τρα και αγέρα μου

Παρ’ τη ζωή μου απόψε να την πιεις [= τημ̖πγεις]

σταγόνα από κρασί, όλος ο κόσμος είσαι εσύ

 

Γιατί γλυκό παιδί μου κλαις

τα δειλινά τις Κυριακές

Εγώ σε κάθε προσευχή κάνω ευχή

να ‘σαι το τέλος μου κι η αρχή


Παρ’ το φεγ̖γάρι και καν’ το [= κανיτο] βέρα μου

φίλε μου, άν̖τρα και αγέρα μου

Παρ’ τη ζωή μου απόψε να την πιεις [= τημ̖πγεις]

σταγόνα από κρασί, όλος ο κόσμος είσαι εσύ (δις)


Τίτλος: Για σένανε μπορώ

Άλμπουμ: Μαρινέλλα (1981)

Συνθέτης: Αν̖τώνης Στεφανίδης

Στιχουργός: Σώτιיα Τσώτου

Για σένανε μπορώ να βγω να ζητιανέψω

κάθε ντροπή ν’ αν̖τέξω, για σένανε μπορώ


Για σένανε μπορώ να βγω γυμνή στους δρόμους

αν̖τίθετα στους νόμους και κάθε ιερό


Για σένανε μπορώ τις φλέβες μου να σκίσω

το αίμα μου ν’ αφήσω να τρέξει σαν νερό


Για σένανε μπορώ πατρίδα να προδώσω

Χριστέ ντρέπομαι τόσο και όμως το μπορώ


Για σένανε μπορώ φονιά να προσκυνήσω

λεπρό να τον φιλήσω, για σένανε μπορώ


Για σένανε μπορώ στον Άδη να κατέβω

και σέρνον̖τας ν’ ανέβω, το πιο ψηλό βουνό


Για σένανε μπορώ στ’ απόσπασμα να πάω

και να χαμογελάω σαν να ‘τανε γιορτή


Ν’ αφήσω σαν νερό το αίμα μου να τρέξει

χωρίς να πω μια λέξη, ούτε όχι ούτε γιατί


Για σένανε μπορώ τις φλέβες μου να σκίσω

το αίμα μου ν’ αφήσω να τρέξει σαν νερό


Για σένανε μπορώ πατρίδα να προδώσω

Χριστέ ντρέπομαι τόσο και όμως το μπορώ


Ερμηνευτές: Μαρινέλλα - Χατζής Κώστας

Τίτλος: Είσαι παν̖τού και πουθενά

Άλμπουμ: Η αγάπη μας (1985)

Συνθέτης: Παπαδημητρίου Αλέξης

Στιχουργός: Σοφού Ρόνη

Έρημος δρόμος ξεκινά

στου χωρισμού την άκρη

ξέρω πως δεν θα ‘ρθεις ξανά

μα δεν κυλά  [= δεγ̖κυλά] το δάκρυ


Όσο η καρδιά σου κι αν ξεχνά

εγώ πεθαίνω ακόμα

εγώ θα ζω στα σκοτεινά

χωρίς ψυχή και σώμα


Ξέρω πως δεν θα ‘ρθεις ξανά

άλλη φορά δεν θα σε δω

όμως για μένα είσ’ εδώ

είσαι παν̖τού και πουθενά (δις)


Είσ’ ένα αγ̖κάθι στην καρδιά [= στηγ̖καρδγιά]

και μια σταγόνα αίμα

μια πίκρα μέσα στην βραδιά

μι’ αλήθεια κι ένα ψέμα


Τα βήματά σου ζων̖τανά

στο χώμα το βρεγμένο

ξέρω πως δεν θα ‘ρθεις ξανά

μα εγώ σε περιμένω


Ξέρω πως δεν θα ‘ρθεις ξανά

άλλη φορά δεν θα σε δω

όμως για μένα είσ’ εδώ

είσαι παν̖τού και πουθενά (τετράκις)


«Η Μαρινέλλα δεν είναι μια τραγουδίστρια καλή ή μέτρια, περίφημη ή σπουδαία. Είναι μια καλλιτέχνις δημιουργός. Έχει όλα τα χαρακτηριστικά αυτού που λέμε Μεγάλος στο είδος του. Ένα από τα χαρακτηριστικά της Μαρινέλλας είναι το πάθος της, ο έρωτας για τη δουλειά που κάνει. Η ανεπανάληπτη προσπάθεια για να φτάσει όσο γίνεται πιο κον̖τά στην τελειότητα, αναδεικνύον̖τας το στίχο, τη μελωδία, με χίλια δυο τεχνάσματα και παιχνίδια ηχητικά της φωνής της, με μια ανεπανάληπτη δεξιότητα στην κίνηση του σώματος και με μια, χωρίς προηγούμενο, μέθεξη μυαλού και ψυχής. Είναι μια πραγματικά ανεπανάληπτη καλλιτέχνιδα στο είδος της». (Μάνος Κατράκης)

«Αν αυτή η γυναίκα διάλεγε να κάνει διיεθνή καριέρα, αρκούσαν δύο εβδομάδες για να μιλάει γι' αυτήν όλος ο κόσμος!». (Φρανκ Σινάτρα)


ΔΙ'ΕΥΚΡΙΝΙΣΗ:

Όπου:   ˆ   το ευ̂φωνικό [ŋ] ή [ɱ] πριν από το δίψηφο σύμφωνο.

             י    η εκφορά των φθόγ̂γων χωριστά, χωρίς συνίζηση.

             γ   η απαλή συνήχηση του [γ].

Οι ευ̖φωνικές συνηχήσεις στα τραγούδια του παλιού ελληνικού κινηματογράφου

Η Εισήγησή μου για τη χρήση του Τονικού Συστήματος Αποσαφήνισης της Προφοράς (ΤΣΑΠ)


Άρης Βαφιάς, MA RCSSD
Καθ. Αγωγής Προφ. Λόγου & Φωνής

Τα πνευματικά δικαιώματα των τραγουδιών, όπως και τα βίντεο, ανήκουν στους δημιουργούς τους και η χρήση τους γίνεται, αποκλειστικά, για εκπαιδευτικούς λόγους.