Ένρινον είναι και το [γ], όταν ευρίσκεται προ των ουρανικών [κ], [γ], [χ] ή προ του [ξ]: άγκυρα, αγγείον, άγχω, άγξω (Αχιλλέας Τζάρτζανος) ▪ Συλλογιστείτε πώς προφέρεται το πρώτο [γ] στις λόγιες <παγγερμανισμός>, <παγγνωσία> ή <συγγνωστός>, στις οποίες, κατ’ εξαίρεση, δεν έχουμε τροπή του δεύτερου συμφώνου ▪ Αρκετές φορές, τα [μπ] και [ντ] μέσα στη λέξη είναι οι άλλες μορφές των [μβ] και [νδ]: κόμβος → κόμ̂πος, ένδεκα → έν̂τεκα ▪ Αυτό που ουσιיαστικά τρέπεται είναι το δεύτερο σύμφωνο ▪ Όταν γράφω και τα δίψηφα [γγ/γκ], [μπ], [ντ] αφορούν δύο φθόγ̂γους, προσθέτω ένα διיακριτικό ώστε να αναγνωρίζουν απαξάπαν̂τες πώς προφέρον̂ται ▪ Μάθαμε να ορθογραφούμε αλλά όχι να ορθοφωνούμε ▪ Εάν δε γίνει η αναγ̂καία γραπτή διיάκριση ανάμεσα στα έρρινα και τα άρρινα δίψηφα, σε λίγον καιρό θα αναφερόμαστε στην αλλοίωση και τον ψευδισμό της Κοινής Νεοελληνικής (κόμπος [b] ⇔ κόβος, έντεκα [d] ⇔ έδεκα, άγγελος [g] ⇔ agel ≠ angel < άγ̂γελος) ▪ Αν θες να μάθεις να μιλάς σωστά τη μητρική σου γλώσσα και να βοηθήσεις κι άλλους να μιλούν ορθά, να τη γράφεις πάν̂τα με το γνι [γ̂], το μίγμα [μ̂] και το νίγμα [ν̂]

Πέμπτη 10 Ιουλίου 2025

ΤΕΛΙΚΑ, ΠΟΣΟ ΟΡΘΑ ΚΑΙ ΩΡΑΙΑ ΜΙΛΟΥΜΕ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ;



ΑΝ ΘΕΛΟΥΜΕ ΝΑ ΜΙΛΟΥΜΕ ΣΩΣΤΑ, ΝΑ ΜΑΘΟΥΜΕ ΝΑ ΟΡΘΟΓΡΑΦΟΥΜΕ ΤΑ ΔΙΨΗΦΑ ΣΥΜΦΩΝΑ


Ο περισσότερος κόσμος έχει ταυτίσει τα δίψηφα σύμφωνα γγ/γκ, μπντ με τους ήχους [g], [b] και [d]. Έχει δε εξοικειωθεί σε τέτοιο βαθμό με το μονοφθογ̂γισμό τους εν̂τός των λέξεων, ώστε να μην αν̂τιλαμβάνεται τη διיαφορά σε σχέση με τα συμφωνικά συμ̂πλέγματα γ̂γ/γ̂κ, μ̂π, ν̂τ, τα οποία παριστάνουν δύο φθόγ̂γους, τους: [ν+γγ/ν+γκ], [μ+μπ] και [ν+ντ].

Για να καταλάβουμε πόσο λανθασμένα και άσχημα μιλούμε τη γλώσσα μας, παραθέτω κάποιες λέξεις στην Αγ̂γλική, τις οποίες σας καλώ να διαβάσετε, απαλείφον̂τας τα [μ] και [ν].


Θα εκφέραμε ποτέ τοιουτοτρόπως αυτές τις λέξεις; Προφανώς, όχι. Ωστόσο, εκφέρουμε τις δικές μας!

Μέσα στην κακοδαιμονία που πλήττει τη γλώσσα, λόγω της αδυναμίας του Αλφαβήτου μας να αποδώσει τις σύγ̂καιρες φωνολογικές της ανάγ̂κες, είναι ευτύχημα που τα συμφωνικά συμ̂πλέγματα [μβ] και [νδ], σε λέξεις όπως οι παρακάτω, δεν τράπηκαν σε [μπ] και [ντ]. Διיαφορετικά και αυτές θα αποδίδον̂ταν εσφαλμένα.

1. Λέξεις με [μβ(λ/ρ)]:

αμβλύνω, διθύραμβος, εκθαμβωτικός, εμβαδόν, εμβαθύνω, έμβασμα, εμβατήριο, εμβέλεια, έμβλημα, έμβιος, εμβόλιο, έμβολο, εμβριθής, εμβρόν̂τητος, έμβρυο, επέμβαση, θρίαμβος, ιαμβικός, κολυμβητής, κύμβαλο, λαμβάνω, λέμβος, μεμβράνη, όμβρια, ρεμβάζω, ρόμβος, συμβαδίζω, συμβάν, σύμβαση, συμβιβασμός, συμβίωση, συμβολή, σύμβολο, συμβούλιο, τύμβος κ.ά.

Η απόδοση κατά τις γαμπρός/κολύμπι/κόμπος [b], αν̂τί των ορθών γαμ̂πρός/κολύμ̂πι/κόμ̂πος [μ+μπ], θα ήταν:

αμπλύνω, διθύραμπος,εκθαμπωτικός, εμπαδόν, εμπαθύνω, έμπασμα, εμπατήριο, εμπέλεια, έμπλημα, έμπιος, εμπόλιο, έμπολο, εμπριθής, εμπρόντητος, έμπρυο, επέμπαση, θρίαμπος, ιαμπικός, κολυμπητής, κύμπαλο, λαμπάνω, λέμπος, μεμπράνη, όμπρια, ρεμπάζω, ρόμπος, συμπαδίζω, συμπάν,, σύμπαση, συμπιβασμός, συμπίωση, συμπολή, σύμπολο, συμπούλιο, τύμπος

2. Λέξεις με [νδ(ρ)]:

ανδραγαθία, ανδριάν̂τας, ανδρισμός, ανδροπρεπής, βανδαλισμός, γόνδολα, δενδροκομία, δενδρύλλιο, εκיσφενδονίζω, ένδεια, ένδειξη, ενδημισμός, ενδιיάθετος, ενδιαίτημα, ενδιיάμεσα, ενδιיαφέρον, ενδοιיασμός, ενδοκρινής, ενδόμυχα, ενδυμασία, ενδυνάμωση, επανδρώνω, επικίνδυνος, ινδιיάνος, κονδύλιο, κύλινδρος, ομοσπονδία, οποιονδήποτε, πανδαιμόνιο, πανδημία, πανδοχείο, σαλαμάνδρα, σανδάλια, σκάνδαλο, σπονδή, σπόνδυλος, σύνδεση, συνδιיάλεξη, συνδιיαλλαγή, συνδιיάσκεψη, συνδικαλιστής, σύνδικος, συνδρομή, σύνδρομο, συνδυיασμός, χονδρεμπόριο, χόνδρος κ.ά.

Ομοίως, κατά τις άντρας/δέντρο/χοντρός [d], αν̂τί των ορθών άν̂τρας/δέν̂τρο/χον̂τρός [ν+ντ], θα λέγαμε:

αντραγαθία, αντριάντας, αντρισμός, αντροπρεπής, βανταλισμός, γόντολα, δεντροκομία, δεντρύλλιο, εκσφεντονίζω, έντεια, έντειξη, εντημισμός, εντιάθετος, εντιαίτημα, εντιάμεσα, εντιαφέρον, εντοιασμός, εντοκρινής, εντόμυχα, εντυμασία, εντυνάμωση, επαντρώνω, επικίντυνος, ιντιάνος, κοντύλιο, κύλιντρος, ομοσποντία, οποιοντήποτε, πανταιμόνιο, παντημία, παντοχείο, σαλαμάντρα, σαντάλια, σκάνταλο, σποντή, σπόντυλος, σύντεση, συντιάλεξη, συντιαλλαγή, συντιάσκεψη, συντικαλιστής, σύντικος, συντρομή, σύντρομο, συντυασμός, χοντρεμπόριο, χόντρος

Ίσως η συγ̂κεκριμένη αναφορά, τελικά, βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε το γλωσσικό τέλμα στο οποίο βρισκόμαστε.

Είναι ιδιיαίτερα λυπηρό και παράδοξο, ένας λαός με τόσο καλλιεργημένη γλώσσα να προφέρει κατ αυτό τον τρόπο. Ακόμη χειρότερο όμως είναι ότι δεν πράττουμε τίποτα ώστε να αλλάξει η κατάσταση.


ΔΙ'ΕΥΚΡΙΝΙΣH:

Όπου:  (ˆ)  το ευ̂φωνικό [ŋ] ή [ɱ] πριν από το δίψηφο σύμφωνο.

    (¨) ή (י)  η εκφορά των φθόγ̂γων χωριστά.

Κυριακή 6 Ιουλίου 2025

Η ΔΙἈΚΥΒΕΥΣΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΕΡΡΙΝΗ ΠΡΟΦΟΡΑ, ΑΛΛΑ ΚΑΤΙ ΠΟΛΥ ΠΙΟ ΣΗΜΑN̖TΙΚΟ: Η ΟΡΘΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΧΙΛΙΑΔΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΑΣ

 


ΤΟ ΝΑ ΕΘΕΛΟΤΥΦΛΟΥΜΕ ΚΑΙ ΝΑ ΕΞΩΡΑΪΖΟΥΜΕ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΔΙΨΗΦΩΝ ΣΥΜΦΩΝΩΝ ΕΙΝΑΙ Ο,ΤΙ ΧΕΙΡΌΤΕΡΟ ΓΙΑ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΌ ΜΑΣ

(ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΜΕ ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΕΣ)


Πώς πρόφεραν οι Αρχαίοι τα δίψηφα σύμφωνα:


Η ορθή εκφορά των συμφωνικών συμ̂πλεγμάτων [γ̂γ/γ̂κ], [μ̂π], [ν̂τ], [γ̇γρ], [γ̂κρ], [γ̂γλ], [γ̂κλ], [γ̂κτ], [μ̂πλ], [μ̂πν], [μ̂πρ], [ν̂τλ], [ν̂τμ], [ν̂τρ] και κατ’ επέκταση η απόδοση ενός σημαν̂τικού πλήθους λέξεων είναι η διיακύβευση.

Ειδικά το [ν̂τ], ως μέρος κατάληξης, απαν̂τά σε χιλιάδες λέξεις της γλώσσας μας (π.χ.: λέγον̂ται - λέγον̂τας - λέγον̂τες - λεχθέν̂τα).


Στην πρόσφατη δημοσκόπηση για την Προφορά της Κοινής Νεοελληνικής ψήφισα την 5η πρόταση, η οποία συμ̂περιλαμβάνει: την έν̂ταξη της Ορθοφωνίας στις Παιδαγωγικές Σχολές και τα Σχολεία, τη συμ̂πλήρωση της σχολικής Γραμματικής με ειδικό κεφάλαιο και λεπτομερή αναφορά στους κανόνες Προφοράς, καθώς και του Αλφαβήτου μας από τους ελλείπον̂τες φθόγ̂γους, με τη χρήση οικείων συμβόλων.

Ωστόσο, αυτό το οποίο προτάσσω να ισχύσει άμεσα για την ορθή εκφορά της είναι η καθιέρωση των διיακριτικών αποσαφήνισης για τα δίψηφα σύμφωνα, στο γραπτό λόγο.

Το να εθελοτυφλούμε και να εξωραΐζουμε το πρόβλημα των δίψηφων συμφώνων, κάνον̂τας λόγο για άρρινη προφορά έν̂τός της Κοινής Νεοελληνικής, προκειμένου να δικαιολογήσουμε ή να νομιμοποιήσουμε το λάθος, αν̂τί να παραδεχτούμε την αδυναμία του Αλφαβήτου μας να αποδώσει τις σύγ̂καιρες πλέον φωνολογικές ανάγ̂κες της γλώσσας μας, είναι ό,τι χειρότερο για την ίδια τη Γλώσσα και τον Πολιτισμό μας!

Όσο δε δίνεται λύση θα είμαστε σε τέλμα· με το ζήτημα να εκκρεμεί και να διיαιωνίζεται. Εμείς θα συνεχίζουμε, δυστυχώς, να ανορθοφωνούμε (αναλογικά προς το ανορθογραφούμε, θεωρών̂τας σφάλμα -λόγω άγνοιας- μόνο το δεύτερο), όμως η Γλώσσα πάν̂τα θα μας εκθέτει και θα μας αμφισβητεί.


ΔΙ'ΕΥΚΡΙΝΙΣH:

Όπου:  (ˆ)  το ευ̂φωνικό [ŋ] ή [ɱ] πριν από το δίψηφο σύμφωνο.

    (¨) ή (י)  η εκφορά των φθόγ̂γων χωριστά.


Άρης Βαφιάς, MA RCSSD
ΚαθΑγωγής Προφ. Λόγου & Φωνής

Σύνοψη του Τονικού Συστήματος Αποσαφήνισης της Προφοράς

Τετάρτη 2 Ιουλίου 2025

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΘΗ ΠΡΟΦΟΡΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ - ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ

 



Η δημοσκόπηση έλαβε μέρος κατά κύριο λόγο στην προσωπική μου σελίδα στο facebook -λόγω συνεχούς ροής και μεγάλης επισκεψιμότητάς του- και στο ιστολόγιο orthophonia.gr και διήρκεσε ένα μήνα. Από: 01/06/2025 - 30/06/2025, με κοινοποιήσεις ανά τακτά χρονικά διיαστήματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης· αφενός για να συμμετάσχουν όσο το δυνατόν περισσότεροι, αφετέρου για να έχει ο καθένας επαρκή χρόνο στη διיάθεσή του να σκεφτεί και να αποφασίσει για ένα θέμα μείζονος σημασίας.



Ψήφισαν: 242 [κατά μέσον όρο 8,066 συμμετοχές την ημέρα, με τις περισσότερες να παρατηρούν̂ται κυρίως την 1η εβδομάδα (97), δηλαδή το 40,08%].

Οι 226 ψήφοι προέκυψαν μέσω του facebook (93,38%), ενώ οι 16 (6,61%) μέσω του orthophonia.gr, με την ανάρτηση στο ιστολόγιο -μέχρι το πέρας της δημοσκόπησης- να έχει 1383 προβολές.



Επισημαίνεται ότι δεν προσμετρήθηκαν οι διπλές ψήφοι και τα διπλά ψηφιακά εικονίδια προτίμησης (👍/❤️ emoji).

Αναλυτικότερα:

Από τους/τις 226, οι 34 (15,04) ψήφισαν απευθείας την επιλογή μου, μέσω ψηφιακού εικονιδίου προτίμησης, με το άθροισμα των ψήφων να προκύπτει από την καρφιτσωμένη ανάρτηση (26) και την αν̂τίστοιχη της ενημέρωσης (8).

Αυτή αφορά την 5η πρόταση, η οποία συμ̂περιλαμβάνει την έν̂ταξη της Ορθοφωνίας στις Παιδαγωγικές Σχολές και τα Σχολεία και τη συστηματική της διδασκαλία, τη συμ̂πλήρωση της σχολικής Γραμματικής με ειδικό κεφάλαιο και λεπτομερή αναφορά στους κανόνες Προφοράς, καθώς και του Αλφαβήτου μας από τους ελλείπον̂τες φθόγ̂γους, με τη χρήση οικείων συμβόλων. Διיαφορετικά, στην περίπτωση που μπορεί να υλοποιηθεί μόνο ένα από τα παραπάνω, την πρόταση (συμ̂πλήρωση Αλφαβήτου).

Ομοίως, οι 192 (= 226-34) ψήφοι συγ̂κεντρώνον̂ται από το άθροισμα των ψήφων των δύο αναρτήσεων: 170 από την καρφιτσωμένη (υπολογιζομένης και της δικής μου) και 22 από αυτήν της ενημέρωσης.


ΤΕΛΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ:

204 ψήφισαν την 5η πρόταση (159 μέσω σχολιיασμού στο facebook, 34 μέσω ψηφιακού εικονιδίου προτίμησης στο ίδιο μέσο και 11 μέσω του orthophonia.gr).


36 ψήφισαν την 6η πρόταση, η οποία αναλύεται ως εξής:

28 ψήφισαν τις προτάσεις 1, 2 και 3 (25 μέσω facebook και 3 μέσω ιστολογίου), οι οποίες περιλαμβάνουν την έν̂ταξη της Ορθοφωνίας στις Παιδαγωγικές Σχολές και τα Σχολεία και τη συστηματική της διδασκαλία, καθώς και τη συμ̂πλήρωση της σχολικής Γραμματικής με ειδικό κεφάλαιο και λεπτομερή αναφορά στους κανόνες Προφοράς

3 ψήφισαν τις προτάσεις 1 και 3 (2 μέσω facebook και 1 μέσω ιστολογίου), οι οποίες περιλαμβάνουν την έν̂ταξη της Ορθοφωνίας στις Παιδαγωγικές Σχολές και τη συστηματική της διδασκαλία, καθώς και τη συμ̂πλήρωση της σχολικής Γραμματικής με ειδικό κεφάλαιο και λεπτομερή αναφορά στους κανόνες Προφοράς

3 ψήφισαν την πρόταση 3 (μέσω facebook): να εν̂ταχθεί ειδικό κεφάλαιο στη σχολική Γραμματική με λεπτομερή αναφορά στους κανόνες Προφοράς

2 τις προτάσεις 1 και 2 (1 μέσω facebook και 1 μέσω ιστολογίου), οι οποίες περιλαμβάνουν την έν̂ταξη της Ορθοφωνίας στις Παιδαγωγικές Σχολές και τα Σχολεία και τη συστηματική της διδασκαλία


1 ψήφισε την πρόταση 4 (μέσω facebook): να συμ̂πληρωθεί το Αλφάβητό μας από τους ελλείπον̂τες φθόγ̂γους, με τη χρήση οικείων συμβόλων, ώστε να αποσαφηνιστούν τα έρρινα από τα άρρινα δίψηφα σύμφωνα. Ωστόσο, εάν λάβουμε υπόψιν τους/τις 34 που ψήφισαν απευθείας, χωρίς σχολιיασμό, την πρότασή μου (μέσω ψηφιακού εικονιδίου προτίμησης) οι ψήφοι, υπολογιζομένης και της δικής μου, ανέρχον̂ται στις 36. Σε αυτή την περίπτωση, αφαιρούν̂ται 35 ψήφοι από την 5η πρόταση (204-35) και προστίθεν̂ται στην 4η, οπότε η 5η αριθμεί πλέον 169 ψήφους

1 ψήφισε την 7η πρόταση (μέσω facebook): τίποτα, να μείνουν όλα ως έχουν και ο καθένας να προφέρει ό,τι θέλει

Αναφέρθηκε, επίσης, ότι η Ορθοφωνία κρίνεται απαραίτητη σε όλους όσοι φέρουν δημόσιο λόγο. Η επισήμανση είναι απολύτως ορθή· εν̂τούτοις, όταν δεν έχει εισαχθεί καν στη βασική μας Παιδεία, η οποία είναι η πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, πώς να εν̂ταχθεί σε άλλα Ιδρύματα της τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης;

Ομοίως και η Θεατρική Αγωγή, για την οποία έγινε λόγος να διδάσκεται καθολικά, σε όλα τα Σχολεία. Όν̂τως, δεν υπάρχει καλύτερη σπουδή για τον άνθρωπο από τη Θεατρική Παιδεία. Ωστόσο, χωρίς την Ορθοφωνία, η οποία (μαζί με την Υποκριτική) είναι το βασικότερο, το πιο υποστηρικτικό και δύσκολο μάθημα σε μία Δραματική Σχολή, ουσιיαστικά δεν έχει καμία αξία. Απόρροια  αυτού, οι σημερινές παραστάσεις στην Επίδαυρο.

Είναι πολλά αυτά που δεν έχουν γίνει και πρέπει να γίνουν.


ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΜΕ ΠΟΣΟΣΤΑ:

Ψήφισαν242

Έλαβαν:

5η πρόταση: 204 ψήφους  84,297%

6η πρόταση[1,2,3]28 ψήφους ➛ 11,570%

6η πρόταση [1,3]: 3 ψήφους ➛ 1,239%

3η πρόταση: 3 ψήφους ➛ 1,239%

6η πρόταση [1,2]: 2 ψήφους ➛ 0,826%

4η πρόταση: 1 ψήφο ➛ 0,413%

7η πρόταση: 1 ψήφο ➛ 0,413%



ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ:

Σε κάθε περίπτωση, ένα είναι βέβαιο: ότι ο κόσμος αν̂τιλαμβάνεται την ανάγ̂κη λήψης μέτρων για την ορθή εκφορά της γλώσσας μας και πως η Πολιτεία δεν έχει πράξει τίποτα μέχρι σήμερα. Εξ ου και η επιλογή της 5ης πρότασης, με το ποσοστό να εκτοξεύεται στο 84,29% και της 4ης πρότασης -σε περίπτωση που δεν υλοποιηθεί η 5η- να συγ̂κεν̂τρώνει μόνη της 14,87% (ποσοστό το οποίο αυξάνεται ακόμη πιο πολύ, αν εκτός από την επιλογή συγ̂κεκριμένων προτάσεων, ληφθούν υπόψιν όλα τα ψηφιακά εικονίδια προτίμησης, με βάση την τοποθέτησή μου).



Για τον ίδιο λόγο και η 6η πρόταση, η οποία συνδυיαστικά αφορά τις 1, 2 και 3, με το ποσοστό της να φτάνει το 11,57%.

Όπως και να ερμηνεύσει κανείς το αποτέλεσμα, οι προτάσεις οι οποίες λαμβάνουν το μεγαλύτερο ποσοστό, αθροιστικά, υπερβαίνουν το 95,5%.

Δε νομίζω ότι χρειάζεται να ειπωθεί τίποτε άλλο· ο λόγος και οι αποφάσεις, πλέον, στην Πολιτεία.


Eυχαριστώ θερμά τη μαθήτριά μου Μαρία Χριστοδούλου για την επεξεργασία των παραστάσεων.


ΔΙ'ΕΥΚΡΙΝΙΣH:

Όπου:  (ˆ)  το ευ̂φωνικό [ŋ] ή [ɱ] πριν από το δίψηφο σύμφωνο.

    (¨) ή (י)  η εκφορά των φθόγ̂γων χωριστά.