Ένρινον είναι και το [γ], όταν ευρίσκεται προ των ουρανικών [κ], [γ], [χ] ή προ του [ξ]: άγκυρα, αγγείον, άγχω, άγξω (Αχιλλέας Τζάρτζανος) ▪ Συλλογιστείτε πώς προφέρεται το πρώτο [γ] στις λόγιες <παγγερμανισμός>, <παγγνωσία> ή <συγγνωστός>, στις οποίες, κατ’ εξαίρεση, δεν έχουμε τροπή του δεύτερου συμφώνου ▪ Αρκετές φορές, τα [μπ] και [ντ] μέσα στη λέξη είναι οι άλλες μορφές των [μβ] και [νδ]: κόμβος → κόμ̂πος, ένδεκα → έν̂τεκα ▪ Αυτό που ουσιיαστικά τρέπεται είναι το δεύτερο σύμφωνο ▪ Όταν γράφω και τα δίψηφα [γγ/γκ], [μπ], [ντ] αφορούν δύο φθόγ̂γους, προσθέτω ένα διיακριτικό ώστε να αναγνωρίζουν απαξάπαν̂τες πώς προφέρον̂ται ▪ Εάν δε γίνει η αναγ̂καία γραπτή διיάκριση ανάμεσα στα έρρινα και τα άρρινα δίψηφα, σε λίγον καιρό θα αναφερόμαστε στην αλλοίωση και τον ψευδισμό της Κοινής Νεοελληνικής (κόμπος [b] ⇔ κόβος, έντεκα [d] ⇔ έδεκα, άγγελος [g] ⇔ agel ≠ angel < άγ̂γελος)

Δευτέρα 29 Μαρτίου 2021

ΠΕΡΙ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟΥ ΥΜΝΟΥ



Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΠΛΗΡΩΝΕΙ ΤΗΝ ΑΓΝΟΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΚΗΔΙΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΑΚΡΟΠΟΛΗ - 25 ΜΑΡΤΙΟΥ 2021


Παρόλο που ζητήθηκε η γνώμη μου, αμφιταλαν̖τευόμουν τις τελευταίες μέρες εν̖τόνως, εάν θα έπρεπε να τοποθετηθώ δημόσια για ένα θέμα τόσο λεπτό και σίγουρα όχι ευχάριστο και να αξιολογήσω την ερμηνεία μιας γνωστής, στον απόδημο Ελληνισμό της Βορείου Αμερικής, καλλιτέχνιδος· κάτι το οποίο προσπαθώ, σε τέτοιες ιδιיάζουσες περιπτώσεις, να αποφεύγω να κάνω. Ωστόσο δεν μπορώ να αγνοήσω ένα τόσο σπουδαίο συμβάν, όπως αυτό της απόδοσης του Εθνικού Ύμνου, που έλαβε μέρος το πρωί της 25ης Μαρτίου, στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης και του οποίου, όπως όλοι μας άλλωστε, υπήρξα αυτήκοος. Κατόπιν ώριμης σκέψης αποφάσισα να τοποθετηθώ, αφού το οφείλω πρώτιστα στον εαυτό μου και σε όσα χρόνια τώρα πρεσβεύω μέσα από τις διδασκαλίες και τα δύο συγ̖γράμματά μου για την Προφορά, αλλά και απέναν̖τι στην Επιστήμη μου και στους μαθητές μου.

Καταρχάς, η δήλωση της κυρίας Ελένης Καραΐνδρου με βρίσκει απολύτως σύμφωνο, σχετικά με την ομολογουμένως ατυχή επιλογή της κυρίας Αναστασίας Ζαννή για την απόδοση του Εθνικού Ύμνου, πολλώ δε μάλλον, όταν αυτή η επιλογή δεν αφορά έναν απλό εορτασμό, αλλά αυτόν της συμ̖πλήρωσης των διיακοσίων χρόνων από την Παλιγ̖γενεσία του Έθνους. Εκ του αποτελέσματος δε, αποδεικνύεται πως η συγ̖κεκριμένη ανάθεση δεν ήταν η ενδεδειγμένη. Πώς να ήταν άλλωστε, αφού την απόφαση την πήραν άλλοι και όχι οι καθ’ ύλην αρμόδιοι.

Είναι δυνατόν, ειδικά για ένα τόσο σημαν̖τικό γεγονός, το ΓΕΕΘΑ ή η Πολιτεία να γνωρίζουν καλύτερα από τους ανθρώπους της Τέχνης, δηλ. του Θεάτρου, της Μουσικής και της Λυρικής Σκηνής; Γιατί δε ζητήθηκε η γνώμη τους; Υπάρχουν καταλληλότεροι από αυτούς να εκφέρουν άποψη, των οποίων, τόσο η γνώση όσο και η κρίση φέρει βαρύνουσα σημασία; Αλήθεια, η γνώμη της κυρίας Καραΐνδρου εζητήθη; Και εάν ναι, ελήφθη σοβαρά υπόψιν;

Θα προσπεράσω τις τεχνικές αδυναμίες -σε μία ερμηνεία χωρίς την ανάλογη, για την περίσταση, αισθαν̖τικότητα- που αφορούσαν στην τονικότητα, στο ρυθμό, στη μελωδία, όπως και το βιμπράτο, τη σιελόρροια, τους υπερτονισμούς κάποιων φθόγ̖γων ή τις ηχηρές εισπνοές, που προφανώς οφείλον̖ται στη μυική έν̖ταση, η οποία επηρέασε εν γένει τη διיαχείριση της αναπνοής και κατ’ επέκταση το ποιόν και τη στήριξη του ήχου (οι συνάδελφοι της Ορθοφωνίας και της Φωνητικής κατανοούν τι εννοώ) και θα εστιάσω στο εάν η ερμηνεύτρια έχει παρακολουθήσει ποτέ μαθήματα Ορθοφωνίας. Εάν έχει όν̖τως παρακολουθήσει, κάτι για το οποίο διיατηρώ έν̖τονες επιφυλάξεις, όφειλε ήδη να γνωρίζει σχετικά με τους Κανόνες Προφοράς της Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας. Άλλωστε η άγνοιά της για αυτούς, δυστυχώς, επιβεβαιώνεται από τη συνέν̖τευξη την οποία παραχώρησε αμέσως μετά στην Κρατική Τηλεόραση.

Όχι κυρία Ζαννή, δε λέμε: [από τηgόψη…], oύτε [τηdρομερή…], ούτε [και σαbρώτα…]. Ειδικά όταν απαγ̖γέλουμε ή τραγουδάμε τον Εθνικό Ύμνο! Τουλάχιστον, μην τα λέτε ΕΣΕΙΣ.


Όπως φυσικά δε λέμε: [είμαι πολύ συgινημένη], [είμαι στηbατρίδα μου], [η εbειρία μου από τηbαρέλαση εκεί], [ήτανε κάτι που πάdα το ζούσαμε όλοι με δάκρυα στα μάτια], [η Ελλάδα συνεχίζει να εbνέει όλο τοgόσμο], [από δγιάφορες χώρες που έχω ταξιδέψει], [και η χώρα μας η Ελλάδα συνεχίζει να εbνέει. Και ενωμένοι όλοι οι Έλληνες σε όλο τοgόσμο. Είναι πολύ σημαdικό], [πάdα η Ελλάδα ήταν στηgαρδιά μου και έβλεπα την αγάπη τωνξένων στο πρόσωπό μας].

Είναι όν̖τως πολύ σημαν̖τικό η Ελλάδα να συνεχίσει να εμ̖πνέει όλο τον κόσμο, αλλά για να γίνει αυτό θα πρέπει ΕΜΕΙΣ πρώτα να σεβόμαστε και να διיαφυλάσσουμε τη γλωσσική μας παράδοση. Δε συμφωνείτε;

Πόσο μάλλον όταν -μέσω της Τέχνης που υπηρετείτε- θεωρείστε Πρέσβειρα της Ελλάδας, της Γλώσσας μας και κατ’ επέκταση του Πολιτισμού μας στο Εξωτερικό.

Αναφερόμαστε στον Εθνικό Ύμνο, όχι σε οποιοδήποτε άσμα· και στη διיακοσιετηρίδα από την επίσημη έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης· όχι σε οποιοδήποτε γεγονός ή σε έναν απλό εορτασμό, όπου τα βλέμματα όλου του κόσμου είναι στραμμένα στη χώρα μας.

Εσείς που έχετε κάνει σπουδές στο τραγούδι και ασχολείστε επαγ̖γελματικά με αυτό, δε γνωρίζετε ότι τα [μ] και [ν] αποτελούν τα κατ’ εξοχήν μουσικά σύμφωνα (αλλιώς ευ̖φωνικά σύμφωνα) και πως όταν δεν ξέρουμε τους στίχους ενός τραγουδιού, επιλέγουμε ένα εξ αυτών (ή το [λ]) για να αποδώσουμε το σκοπό; Ή ότι ένα πολύ βασικό μέρος τής εκγύμνασης της φωνής, είτε αυτό αφορά στο ζέσταμα και στην τοποθέτησή της, είτε στη διיάνοιξη των φωνητικών κέν̖τρων και στις τονικές προσεγ̖γίσεις, γίνεται εν πολλοίς με τον ήχο του [μ];

Δυστυχώς επιβεβαιώνεται για πολλοστή φορά, με τον πλέον δυσάρεστο τρόπο, η παν̖τελής άγνοια και η ακηδία της Πολιτείας, όσον αφορά τη διδασκαλία των Κανόνων Προφοράς της Γλώσσας μας: κανόνες οι οποίοι είναι μείζονος σημασίας, αφού ο άνθρωπος κατά το πλείστον ομιλεί, παρά γράφει. Καμία γλώσσα δεν έχει ουσιיαστική αξία, όταν δεν ομιλείται σωστά. Όταν δηλ. ο προφορικός λόγος δε διδάσκεται, δεν καλλιεργείται και δε διיαφυλάσσεται.

Συνέπεια αυτής της αδιיανόητης και χρόνιας εγ̖κληματικής απάθειας από μέρους της Πολιτείας, είναι η φωνολογική κακοφωνία στην απόδοση του Εθνικού Ύμνου, την οποία, όχι απλώς βιώσαμε ανήμερα της Επετείου των διיακοσίων χρόνων από την επίσημη έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά δυστυχώς καταγράφηκε και ιστορικά, διיεθνώς, λαμβάνον̖τας ταυτόχρονα -ανά την υφήλιο- την ανάλογη αξία και προβολή.

Από την άγνοια πηγάζουν τα μεγαλύτερα εγ̖κλήματα, έλεγε κάποτε ένας σοφός.

Προσωπικά θα επισημάνω ότι αυτά παθαίνει ένα κράτος, όταν αδιיαφορεί σε θέματα ουσιיαστικής Παιδείας και μείζονος σημασίας, όπως αυτό της Γλώσσας…

ΔΙ'ΕΥΚΡΙΝΙΣΗ:

 Όπου:   `   το ευ̖φωνικό [ŋ] ή [ɱ] πριν από το δίψηφο σύμφωνο.

               '   η εκφορά των φθόγ̖γων χωριστά, χωρίς συνίζηση.


Εδώ ο Εθνικός Ύμνος, με την ανάλυση των ευ̖φωνικών συνηχήσεων, σε απαγ̖γελία Άννας Συνοδινού.


Άρης Βαφιάς, MA RCSSD
Καθ. Αγωγής Προφ. Λόγου & Φωνής

Πέμπτη 18 Μαρτίου 2021

ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΩΝ 200 ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΛΙΓ̖ΓΕΝΕΣΙΑ





25 ΜΑΡΤΙΟΥ 1821 - 25 ΜΑΡΤΙΟΥ 2021

 Απόσπασμα από την ταινία:

Η ΜΕΓΑΛΗ ΣΤΙΓΜΗ ΤΟΥ '21 - ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (1971)

Σενάριο: Πάνος Κον̖τέλης

Σκηνοθεσία: Ερρίκος Ανδρέου

Συμ̖παραγωγή: Τζέιμς Πάρις-Φίνος Φιλμ

25η Μαρτίου 1821 - Ιερά Μονή Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων

Το ρόλο του Παπαφλέσσα υποδύθηκε ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ, του Παλαιών Πατρών Γερμανού ο Θόδωρος Μορίδης, ενώ αυτόν του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, ο πατέρας μου.


Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια,

Ως λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια,

Αναγράφω σοι η Πόλις σου, Θεοτόκε.

Αλλ’ ως έχουσα το κράτος απροσμάχητον,

Εκ παν̖τοίων με κινδύνων ελευθέρωσον.

Ίνα κράζω σοι, Χαίρε, Νύμφη Ανύμφευτε.


‘’ Έλληνες, επί τέσσαρας περίπου αιώνας, η σκληρά μάστιγα της δουλείας επάταξε τας κεφαλάς ημών. Δουλεία ήτις ουδεμίαν άλλην ομοίαν είχε εις τον κόσμον [τογ̖κόμον]. Ο πόλεμος ημών είναι πόλεμος Εθνικός, πόλεμος Ιερός, πόλεμος προς ανάκτησιν των Δικαίων, της Ελευθερίας και της Τιμής. Δίκαια, τα οποία ενώ γεύον̖ται όλοι οι συννομούμενοι λαοί, από ημάς, η σκληρά των Οθωμανών τυραννία, επροσπάθησεν με βίαν να αφαιρέσει και εν̖τός του στήθους ημών να καταπνίξει. Αλλά δίκαια τα οποία η φύσις ενέσπειρεν βαθέως εις την καρδίαν [τηγ̖καρδίαν] των ανθρώπων, όχι τριών ή τεσσάρων, αλλά και χιλίων και μυρίων αιώνων δουλεία, δεν δύναται να εξαλείψει.

Από σήμερον, την μεγάλην ημέραν του Ευαγ̖γελισμού, ομοθυμαδόν εκστρατεύομεν, αποφασίσαν̖τες, ή να επιτύχομεν τον σκοπόν μας και να ελευθερωθώμεν, ή να χαθώμεν εξ ολοκλήρου, κρίνον̖τες ανάξιον να ζώμεν πλέον, ημείς, οι απόγονοι του Περικλέους Εκείνου Έθνους των Ελλήνων, υπό δουλείαν τοιαύτην.

Έλληνες, η ώρα ήλθε: Ελευθερία ή Θάνατος! ’’


Παραγωγή: Επιτροπή «Ελλάδα 2021»

Σκηνοθεσία-ΕνορχήστρωσηΓιάννης Χριστοδουλόπουλος

Τίτλος: ΑΣ ΚΡΑΤΗΣΟΥΝ ΟΙ ΧΟΡΟΙ

Άμπουμ: Τραπεζάκια έξω (Lyra, 1983)

Συνθέτης-Στιχουργός: Διονύσης Σαββόπουλος

 

Ας κρατήσουν οι χοροί

και θα βρούμε αλλιώτικα

στέκια επαρχιώτικα βρε

ώσπου η σύναξις αυτή

σα χωριό αυτόνομο να ξεδιπλωθεί

Mέχρι τα ουράνιיα σώματα

με πομ̖πούς και με κεραίες

φτιάχνουν οι Έλληνες κυκλώματα

κι ιστορία οι παρέες

Kάνει ο Γιώργος την αρχή

είμαστε δεν είμαστε

τίποτα δεν είμαστε βρε

κι ο Γιαννάκης τραγουδεί

άμα είναι όλα άγραφα κάτι θα βγει

Kαι στης νύχτας το λαμ̖πάδιασμα

να κι ο Άλκης ο μικρός μας

για να σμίξει παλιές

κι αναμμένες τροχιές

με το ροκ του μέλλον̖τός μας

O ουρανός είναι φωτιές

ανεμομαζώματα

σπίθες και κυκλώματα βρε

και παρέες λαμ̖περές

το καθρέφτισμά τους στις ακρογιαλιές

Kι είτε με τις αρχαιότητες

είτε με ορθοδοξία

των Eλλήνων οι κοινότητες

φτιάχνουν άλλο γαλαξία

Να κι ο Mπάμπης που έχει πιει

κι η Λυδία ντρέπεται

που όλο εκείνη βλέπετε βρε

κι ο Αχιλλέας με τη Zωή

μπρος στην πολαρόιντ [ στημ̖πολαρόιντ] κοιτούν γελαστοί

Τότε η Έλενα η χορεύτρια

σκύβει στη μεριά του Τάσου

και με μάτια κλειστά

τραγουδούν αγ̖καλιά

Εθνική Ελλάδας γεια σου

Τι να φταίει η Bουλή

τι να φταιν’ οι εκπρόσωποι

έρημοι και απρόσωποι βρε

αν πονάει η κεφαλή

φταίει η απρόσωπη αγάπη που ‘χε βρει

Mα η δικιά μας έχει όνομα

έχει σώμα και θρησκεία

και παππού σε μέρη αυτόνομα

μέσα στην τουρκοκρατία [στην̖τουρκοκρατία]

Να μας έχει ο Θεός γερούς

πάν̖τα ν’ αν̖ταμώνουμε

και να ξεφαν̖τώνουμε βρε

με χορούς κυκλωτικούς

κι άλλο τόσο ελεύθερους σαν ποταμούς [σαμ̖ποταμούς]

Και στης νύχτας το λαμ̖πάδιασμα

να πυκνώνει ο δεσμός μας

και να σμίγει παλιές κι αναμμένες τροχιές

με το ροκ του μέλλον̖τός μας


ΥΜΝΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ (Απόσπασμα)

Ποιητής: Διיονύσιος Σολωμός

Μελοποίηση: Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος

Απαγ̖γελία: Άννα Συνοδινού

 

Σε γνωρίζω από την κόψη [⇒ τηγ̖κόψη]           

του σπαθιού την τρομερή [⇒ την̖τρομερή]        

σε γνωρίζω από την όψη

που με βία μετράει τη γη.                                 

Απ᾿ τα κόκκαλα βγαλμένη                                 

των Ελλήνων τα ιερά                                      

και σαν πρώτα [⇒ σαμ̖πρώτα] ανδρειωμένη

χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!

Εκεί μέσα εκατοικούσες

πικραμένη, εν̖τροπαλή

κι ένα στόμα ακαρτερούσες

έλα πάλι, να σου πει.

Άργειε να ‘λθει εκείνη η μέρα

και ήταν όλα σιיωπηλά

γιατι τα ‘σκιαζε η φοβέρα

και τα πλάκωνε η σκλαβιά.

Δυστυχής! Παρηγορία 

μόνη σού έμενε να λες

περασμένα μεγαλεία

και διηγών̖τας τα να κλαις.

......

Κι έλεες «πότε, α! πότε βγάνω                         

το κεφάλι από τς ερμιές;»

Και αποκρίνον̖το από πάνω

κλάψες, άλυσες, φωνές.

...... 

Άλλος σού έκλαψε εις τα στήθια

αλλ’ ανάσασιν καμιά·

άλλος σού έταξε βοήθεια

και σε γέλασε φρικτά.                                   

Φεύγει οπίσω το ποδάρι                                   

και ολογλήγορο πατεί                                       

ή την πέτρα [⇒ τημ̖πέτρα] ή το χορτάρι            

που τη δόξα σού ενθυμεί.                                  

Ναι· αλλά τώρα αν̖τιπαλεύει                             

κάθε τέκνο σου με ορμή                                   

που ακατάπαυστα γυρεύει                               

ή τη νίκη ή τη θανή!

Απ᾿ τα κόκκαλα βγαλμένη                                 

των Ελλήνων τα ιερά                                      

και σαν πρώτα [⇒ σαμ̖πρώτα] ανδρειωμένη

χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!

......                                          

Όλοι οι τόποι σου σ᾿εκράξαν                           

χαιρετών̖τας σε θερμά                                     

και τα στόματα εφωνάξαν                                

όσα αισθάνετο η καρδιά.

Αποκρίνον̖ται, και η μάχη

έτσι αρχίζει, οπού μακριά

από ράχη εκεί σε ράχη

αν̖τιβούιζε φοβερά.

Α! τι νύχτα ήταν εκείνη

που την τρέμει [⇒ την̖τρέμει] ο λογισμός;

Άλλος ύπνος δεν εγίνη

πάρεξ θάνατου πικρός.

Ήταν τόσοι! πλέον το βόλι

εις τ᾿αφτιά δεν τους [ δεν̖τους] λαλεί.

Όλοι χάμου εκείτον̖τ᾿ όλοι

εις την τέταρτην [ την̖τέταρτην] αυγή.

Σαν ποτάμι [⇒ σαμ̖ποτάμι] το αίμα εγίνη

και κυλάει στη λαγ̖καδιά

και το αθώο χόρτο πίνει

αίμα αν̖τίς για τη δροσιά.

Της αυγής δροσάτο αέρι

δε φυσάς τώρα εσύ πλιο

στων ψευδόπιστων [⇒ στωμ̖πz̥ευδόπιστων]

το αστέρι· φύσα, φύσα εις το Σταυρό.

Απ᾿ τα κόκκαλα βγαλμένη                                 

των Ελλήνων τα ιερά                                      

και σαν πρώτα [⇒ σαμ̖πρώτα] ανδρειωμένη

χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!

Και εσύ αθάνατη, εσύ θεία

που ό,τι θέλεις ημ̖πορείς

εις τον κάμ̖πο [⇒ τογ̖κάμ̖πο], Ελευθερία

ματωμένη περπατείς.

......

 Η ψυχή μου αναγαλλιάζει

πως ο κόρφος καθεμιάς

γλυκοβύζαστο ετοιμάζει

γάλα ανδρείας και ελευθεριάς.                                

Μες στα χόρτα, τα λουλούδια

το ποτήρι δε βαστώ·

φιλελεύθερα τραγούδια σαν τον Πίνδαρο

 [⇒ σαν̖τομ̖πίνδαρο] εκφωνώ.

 Απ᾿ τα κόκκαλα βγαλμένη                                 

των Ελλήνων τα ιερά                                      

και σαν πρώτα [⇒ σαμ̖πρώτα] ανδρειωμένη

χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!                                                                                                                                        

ΔΙ'ΕΥΚΡΙΝΙΣΗ:

 Όπου:   `   το ευ̖φωνικό [ŋ] ή [ɱ] πριν από το δίψηφο σύμφωνο.

                   πλάγιοι χαρακτήρες (π.χ.: τηγ̖κόψη), η απαλή συνεκφορά του ευ̖φωνικού [ŋ] ή [ɱ] και του δίψηφου συμφώνου.

                 η άτονη προφορά του [ζ].

                   έν̖τονοι μαύροι χαρακτήρες, η ατόφια προφορά των δίψηφων συμφώνων. 

               '   η εκφορά των φθόγ̖γων χωριστά, χωρίς συνίζηση.


ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΕΛΛΑΔΑ

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΕΛΛΗΝΕΣ!!


Άρης Βαφιάς, MA RCSSD
Καθ. Αγωγής Προφ. Λόγου & Φωνής