Έγραψε ο Τρια'νταφυλλίδης στη Γραμματική του
για τον Προφορικό Λόγο
Διδάσκουν στα σχολεία σήμερα
για τον Προφορικό Λόγο
(Αποσπάσματα από τη Γραμματική
της Ε΄ & ΣΤ΄ Δημοτικού)
(Αποσπάσματα από τη Γραμματική
της Α΄, Β΄ & Γ΄ Γυμνασίου)
Τι πάει να πει: ''δεν εξετάζουμε λεπτομερώς τους φθό'γγους της
γλώσσας μας, γιατί δε θέλουμε να προκαλέσουμε σύγχυση σε μαθητές και δασκάλους με την ανάλυση φαινομένων αλλοφωνίας;''
Πριν το παιδί αρχίσει να διδάσκεται τους γραμματικούς κανόνες, δεν πρέπει ήδη να γνωρίζει και να συσχετίζει τους ήχους-φθό'γγους της γλώσσας του;
Είναι ήχοι οι οποίοι προφέρο'νται, οι οποίοι χρησιμοποιού'νται στη γλώσσα μας;
Σχετίζο'νται με τους κανόνες προφοράς;
Οφείλουμε να γνωρίζουμε;
Το αλλόφωνο, μαλακοϋπερωικό Ν [ŋ] έχει σχέση με τον κανόνα του τελικού -ν;
Πώς διδάσκουμε τον κανόνα του χωρίς να γίνεται αναφορά σε αυτό;
Τι γνώση είναι αυτή;
Πότε θα γίνει η σχετική αναφορά και θα μάθει το παιδί;
Όταν θα έχει ήδη δι΄αμορφωθεί η προφορά του;
Όλες οι γραμματικές κλίσεις είναι εύκολες;
Σε καμιά τους δεν υπάρχει βαθμός δυσκολίας ή κίνδυνος σύγχυσης, ενώ στη λεπτομερή ανάλυση των φθό'γγων θα υπάρξει;
Τις κλίσεις των επιθέτων ή των ρημάτων πώς τις μάθαμε;
Αν συμμεριστούμε αυτή τη λογική, τότε να μη διδάσκο'νται ούτε αυτές.
Να μη διδάσκεται τίποτα.
Γιατί δε λέμε ότι υπάρχει πλήρης άγνοια;
Οι δάσκαλοι δεν όφειλαν ήδη να γνωρίζουν;
Και πότε ε'ντέλει θα μάθουν προκειμένου να διδάξουν τα παιδιά στο σχολείο;
Για όλα υπάρχει τρόπος· τίποτε δεν είναι δύσκολο ή ανέφικτο, όταν υπάρχει θέληση και διδάσκεται σωστά.
Αλλά ακόμη και έτσι να ήταν, οφείλουμε να βρούμε τον τρόπο να τα διδάξουμε.
Γιατί η μισή γνώση δεν αποκαλείται γνώση· και γιατί η ημιμάθεια είναι χειρότερη της αμάθειας.
Α'ντί να διδάσκεται η Ορθοφωνία στις Παιδαγωγικές Σχολές και τα Σχολεία, να επισημαίνο'νται οι Κανόνες Προφοράς της Κοινής Νεοελληνικής και να γίνει κάτι προκειμένου να δι΄ευκρινιστεί η προφορά των έρρινων συμφωνικών συ'μπλεγμάτων (δηλ. των ευ'φωνικών συνηχήσεων) στο γραπτό λόγο, καταλήγουμε σε αυτήν τη γλωσσική αυθαιρεσία;
Α'ντί να δι΄ορθώσουμε το λάθος, το διδάσκουμε και το επισημοποιούμε;
Αυτή είναι η σύγχρονη ανάλυση και η προτεραιότητα που δίνεται στον προφορικό λόγο;
Aυτή η Φωνητική και η Φωνολογία διδάσκεται στα σχολεία;
Αυτά αναφέρει ο Τρια'νταφυλλίδης στη Γραμματική του;
Πρόκειται για δι΄αστρέβλωση των Κανόνων Προφοράς της Κοινής Νεοελληνικής!
Για την ''α'γκαλιά'' και το ''φε'γγάρι'', το ε'μπεδώσαμε.
Κατά τη συνεκφορά των λέξεων ''τον Πέτρο'', ε'ντέλει τι ακριβώς προφέρουμε; [τομμπέτρο] ή [τομπέτρο];
Γιατί στο παράδειγμα με ''τον Περικλή'', γίνεται αναφορά ότι τα [ν], [π] προφέρο'νται [μπ].
Αυτά τα γλωσσικά φαινόμενα διδάσκο'νται στους μαθητές των τάξεων του Γυμνασίου;
Αυτός είναι ο αναλυτικός τρόπος που εφαρμόζεται στις μεγαλύτερες τάξεις;
Γιατί ό,τι έχει σχέση με τα δίψηφα σύμφωνα και τη συνεκφορά του τελικού -ν, μολονότι αποτελεί μέρος της σπουδής και της επα'γγελματικής μου ενασχόλησης, όπως δι΄ατυπώνεται στη νέα Γραμματική του Γυμνασίου, μου είναι ιδι΄αίτερα δύσκολο να το κατανοήσω· πόσο μάλλον ο μαθητής.
Κανένα [ν] στην προκειμένη περίπτωση δεν αφομοιώνεται*.
Κάθε άλλο· τόσο λόγω της έ'ντασης, όσο και της δι΄άρκειας του ήχου του, τρέπει -χάριν ευ'φωνίας- το γειτονικό συ'γκοπτόμενο σύμφωνο σε ηχηρό και (αυτο)τρέπεται σε μαλακοϋπερωικό Ν [ŋ] (δηλ. σε άγμα), ή ενεργοποιεί το [μ] στην περίπτωση του [π].
Και κανένα [γκ/γγ], [μπ] ή [ντ] (πέραν ορισμένων περιπτώσεων), όταν βρίσκεται στο μέσον γηγενών λέξεων, στην Κοινή Νεοελληνική δεν προφέρεται ατόφια!
Αυτό έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία και όχι η κακοφωνία και ο μπουγκουντισμός σε όλη τους την έκφραση!
Κατόπιν αυτού, ο κανόνας του τελικού -ν (τουλάχιστον όσον αφορά τα συ'γκοπτόμενα σύμφωνα) δεν έχει κανένα απολύτως νόημα.
Να γράφουμε όλοι και να λέμε: το γκρεμό, στο μπουφέ, τη ντουλάπα, το τζίτζικα κ.ο.κ.
Ομοίως και στις σύνθετες με προθήματα τα ''εν'', ''συν'', ''πάλιν'', ''παν''.
Kαι σ΄ αυτές τελικό -ν πριν από συ'γκοπτόμενο σύμφωνο μπορούμε να έχουμε (π.χ.: έ'γκυος, συ'γκίνηση, παλι'μπαιδισμός, πα'ντελής κ.λπ.).
Εξάλλου, τα [γγ/γκ] και [ν+π], σύμφωνα με όσα μας λένε οι συ'γκεκριμένες Γραμματικές του Δημοτικού και του Γυμνασίου, προφέρο'νται α'ντίστοιχα [γκ] και [μπ] (!)
Παρε'μπιπτό'ντως, οι λέξεις: ''ε'μπόριο'', ''α'ντίπαλοι'', ''ά'γγελος'' και ''α'γκάθι'', πώς προφέρο'νται;
Γιατί δε δι΄ευκρινίζεται η προφορά τους;
Εν κατακλείδι και σε ό,τι έχει σχέση με τους Κανόνες Προφοράς, παρόλο που ο Τρια'νταφυλλίδης, στη Γραμματική που συνέγραψε, αναφέρθηκε εκτενώς σε αρκετούς από αυτούς, στην Αναπροσαρμογή της Γραμματικής του ε'ντάχθηκαν τα μισά, ενώ στις δύο σημερινές Γραμματικές -πέραν των επιπλέον αδικαιολόγητων περικοπών- δυστυχώς απολύτως τίποτε το ουσι΄αστικό για την Προφορά της Κοινής Νεοελληνικής.
Κι αυτό, τις περισσότερες φορές, ασαφές ή εσφαλμένο· μολονότι γίνεται λόγος στη Φωνητική και στη Φωνολογία.
Κρίμα.
Κατόπιν αυτών, ας μην αναρωτιόμαστε γιατί η προφορά της, σήμερα, τείνει να γίνει άρρινη (!)
Σύνδεσμοι:
Όμως λαός που δε σέβεται τη γλώσσα του και την πολιτιστική του κληρονομιά, είναι καταδικασμένος να ζει στην αφάνεια, στην ανυποληψία και στο σκοτάδι.
Κανένας γραπτός λόγος δεν έχει αξία χωρίς τον προφορικό.
Κανένας γραπτός λόγος δεν έχει αξία, εάν πρώτιστα δεν έχει αξία ο προφορικός λόγος.
Kαι καμία γλώσσα δεν είναι πλούσια -παρά μόνον ιστορικά- ούτε έχει ουσι΄αστική αξία, όταν δεν ομιλείται σωστά.
Όταν δε διδάσκεται, δεν καλλιεργείται και δε δι΄αφυλάσσεται.
Oι πρόγονοί μας βρήκαν λύσεις για όλα και έδωσαν ερμηνείες σε όλα.
Ο Τρια'νταφυλλίδης συνέταξε τη Γραμματική της Κοινής Νεοελληνικής πριν από ογδό'ντα σχεδόν χρόνια, δι΄ατυπώνο'ντας υποδείξεις ακόμη και για την προφορά της.
Ο τόπος αυτός έχει κατά καιρούς αναδείξει πολύ σημα'ντικούς πνευματικούς ανθρώπους.
Ο τόνος, η απόστροφος, τα δι΄αλυτικά, είναι σημεία-σύμβολα αποσαφήνισης της προφοράς και οικεία σ΄εμάς.
Γιατί δεν αξι΄οποιούμε πλήρως τη χρήση τους;
Τι το ωραίο, το σωστό ή το εύληπτο στο κατά συρροή τραχύ ηχητικό αποτέλεσμα των άρρινων δίψηφων [γγ/γκ], [μπ] και [ντ];
Μας είναι τόσο δύσκολο να καθίσουν γύρω από ένα τραπέζι κάποιοι πνευματικοί φορείς και να παρθεί από κοινού μία απόφαση για τη γραπτή δι΄άκριση ανάμεσα στα άρρινα και τα έρρινα δίψηφα σύμφωνα, προκειμένου να δι΄αφυλαχτούν η ορθή προφορά και η μουσικότητα της γλώσσας μας, και παράλληλα να ενημερωθεί ο κόσμος για το λόγο που συμβαίνει αυτό, ώστε το εγχείρημα να ενστερνιστεί και να στηριχτεί απ' όλους μας με θέρμη;
* Ο όρος ''αφομοιώνεται'', στη συ'γκεκριμένη περίπτωση, όταν δε δι΄ευκρινίζεται ακριβώς η φωνολογική μετατροπή που συμβαίνει, ή έστω ο βαθμός αφομοίωσης (μερική), είναι επιεικώς ατυχής, γιατί προκαλεί σύγχυση και οδηγεί σε εσφαλμένες αποδόσεις και συ'μπεράσματα.
Όπου: ' το ευ'φωνικό [ŋ] ή [ɱ] πριν από το δίψηφο σύμφωνο.
΄ η εκφορά των φθό'γγων χωριστά.
Άρης Βαφιάς, MA RCSSD
Καθ. Αγωγής Προφ. Λόγου & Φωνής