ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΟ
«ΤΑ ΚΑΛΑ ΠΑΙΔΙΑ» [ΕΚΔΟΣΗ 1950]
 |
| Σε λέξεις μιας παλαιότερης μορφής γλώσσας (όχι της δημώδους) η δίφθογ̂γος δε συνιζάνεται. |
 |
| * Το τελικό [ν] δεν απαλείφεται ποτέ, όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από συγ̂κοπτόμενο σύμφωνο, παρά μόνο ποιητική αδεία. Επομένως: τον + μπάρμπα → τοɱb̥άρμπα |
 |
| * δεν + τον → δεŋd̥ον |
 |
Στη συλλαβική αύξηση ρημάτων που αρχίζουν από δίψηφο σύμφωνο (π.χ.: μπαίνω - μπω), σιγούν̂ται τα ευ̂φωνικά [ɱ] ή [ŋ] και το σύμ̂πλεγμα προφέρεται ατόφια. |
 |
| * δεν + ξημέρωσε → δεν+κσημέρωσε → δεŋg̊+σημέρωσε → δεŋg̊z̥ημέρωσε |
 |
| * σαν + την → σαŋd̥ην ** στην + πόλη → στηɱb̥όλη |
 |
| * σαν + το ‘μαθαν → σαŋd̥όμαθαν |
 |
| * τον + προσκύνησαν → τοɱb̥ροσκύνησαν |
 |
| * Το [σ] πριν από ηχηρό σύμφωνο τρέπεται σε άτονο [ζ]. Επομένως: Μπασδέκης → Μπαz̥δέκης/ Κοσμάς → Κοz̥μάς σβηστήρι → z̥βηστήρι/ σγουρά → z̥γουρά ** Ομοίως και κατά τη συμ̂προφορά των λέξεων, δηλ. όταν δε μεσολαβεί παύση στο λόγο: Ρήγας + με → Ρήγαz̥με/ αμέσως + Ρήγα → αμέσωz̥Ρήγα |
 |
| * την + τριαŋdαφυλλιά [τριαν̂ταφυλλιά] → τηŋd̥ριαŋdαφυλλιά (διττή, απαλή συνήχηση του [ν]) |
 |
| * διיαγωγή < διיάγω - καθαριיότητα < καθαριיότης < καθαρειότης την + καθαριיότητα → τηŋg̊αθαριיότητα |
 |
| * δεν + ψηφούσε → δεν+πσηφούσε → δεɱb̥+σηφούσε → δεɱb̥z̥ηφούσε ** ημ̂πορώ [ηɱbορώ] < εμ̂πορώ < ευπορώ/έμ̂πορος, αλλά μπορώ [b] |
Παραθέτω τα παραπάνω κείμενα αποδομένα με βάση την εισήγησή μου για το γραπτό λόγο, προκειμένου να μάθουν οι επόμενες γενιές να προφέρουν σωστά τη γλώσσα μας (!)
Η ΚΛΩΣΣΑ
«Κλου, κλου, κλου!», φωνάζει η κλώσσα.
Βλέπει λίγα ψίχουλα, που έριξε η Άννα, και καλεί τα κλωσσοπουλάκια της.
Εκείνα πλησιיάζουν αμέσως για να φάγουν.
Να όμως, πλησιיάζει τώρα και ο Αράπης.
Φοβήθηκε τότε η κλώσσα για τα πουλάκια της και για να τα γλυτώσει, ορμά επάνω του.
ΝΤΙΝΝΝ!
Το κουδουνάκι του σχολείου!
Καλεί τα παιδιά σε διיάλειμμα.
Ο Ρήγας τρέχει πρώτος για κουλούρια.
Κον̂τά του ο Αν̂τώνης και ο Νών̂τας.
Αγοράζουν από τον μπαρμπα-Ντίνο και τρώγουν.
Κατόπιν πιάνον̂ται και παίζουν.
Ο Ρήγας γίνεται αρνάκι κι ο Νών̂τας λύκος.
Ο ΑΡΑΠΗΣ ΜΑΣ
1. Κάθε νύχτα στην αυλή
γάβου, γάβου το σκυλί
δώστου και γαβγίζει.
Του σπιτιού εδώ αυτός
είναι φύλακας πιστός
ποιος δεν τον γνωρίζει;
2. Αψηλά τ’ αφεν̂τικά
κοιμηθήκανε γλυκά
πέρασεν η ώρα.
Το γνωρίζει το σκυλί
κι αγρυπνάει στην αυλή
γάβου,γάβου, τώρα.
3. Για να ξέρουν οι κακοί
που γυρνούν δω και κει
-κάτι να σουφρώσουν-
πώς αν έμπουν στην αυλή
θα τους φάγει το σκυλί
δε θα τη γλυτώσουν.
ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ
Το φεγ̂γαράκι φεγ̂γοβολά στον ουρανό.
Δεν ξημέρωσε ακόμη και οι καμ̂πάνες άρχισαν να χτυπούν χαρούμενα: «Ντιν–νταν, ντιν–νταν!»
Ο πατέρας, η μητέρα και η Άννα ξυπνούν· ετοιμάζον̂ται και ξεκινούν για την εκκλησία.
– Γιατί, γιαγιά, σήμερα χτυπούν νύχτα οι καμ̂πάνες;
– Σαν την αποψινή νύχτα, εγ̂γονάκι μου, η Παναγιά μας γέννησε το Χριστό μας στην πόλη Βηθλεέμ.
Ένα αστέρι έφεγ̂γε από πάνω και οι άγ̂γελοι κατέβαιναν και έψαλλαν χαρούμενα.
Σαν το ‘μαθαν οι τσοπάνηδες, έτρεξαν αμέσως· ηύραν το Σωτήρα μας και τον προσκύνησαν.
– Με προσοχή να κόβομε τα τριαν̂τάφυλλα, λέει η Άννα, γιατί έχουν αγ̂κάθια και θα μας αγ̂κυλώσουν τα χέρια.
Ο Ρήγας και η Άννα προβιβάστηκαν· πήραν τον καλύτερο βαθμό στα μαθήματα, διיαγωγή κοσμιωτάτη και βραβείο για την καθαριיότητα.
– Τώρα, παιδιά, θα σας στείλω στο χωριό του θείου σας να περάσετε το καλοκαίρι, είπε ο κυρ-Θωμάς. Του έγραψα να έρθει να σας πάρει.
ΔΙ'ΕΥΚΡΙΝΙΣH:
Όπου: ˆ το ευ̂φωνικό [ŋ] ή [ɱ] πριν από το δίψηφο σύμφωνο.
י η εκφορά των φθόγ̂γων χωριστά, χωρίς συνίζηση.
o η άτονη φώνηση του φθόγ̂γου.
ΚΑΛΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ!
Άρης Βαφιάς, MA RCSSD
Καθ. Αγωγής Προφ. Λόγου & Φωνής