ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΜΕ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΜΑ ΤΟΥΣ ΕΞΥΜΝΗΣΑΝ ΤΟ ΦΕΓ̖ΓΑΡΙ ΚΑΙ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΑΣ - Β' ΜΕΡΟΣ

 

Γ. ΠΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ - ΜΑΡΙΝΕΛΛΑ - Κ. ΠΑΠΑΝΙΚΑ - ΑΓΝΗ -  Ε. ΑN̖TΩΝΙΑΔΟΥ - Α. ΒΟΥΓΙΟΥΚΛΑΚΗ - Α. ΡΕΜΟΣ - Χ. ΑΛΕΞΙΟΥ - Γ. ΝΤΑΛΑΡΑΣ - ΓΛΥΚΕΡΙΑ - Κ. ΚΟΥΚΑ - Δ. ΓΑΛΑΝΗ - Ε. ΒΕΝΕΤΗ - Σ. ΤΣΕΡΟΥ - Λ. ΚΑΛΗΜΕΡΗ

ΔΙ'ΕΥΚΡΙΝΙΣΗ: Η αναφορά των καλλιτεχνών γίνεται σύμφωνα με τη χρονολογία της πρώτης εκτέλεσης - παρουσίασης των τραγουδιών. 

ΝΙΣΑΦΙ ΠΙΑ, ΟΧΙ ΑΛΛΑ ΚΑΚΟΦΩΝΑ ΦΕ[G]ΑΡΙΑ

ΟΛΑ ΔΙΚΑ ΣΟΥ (1968)

Συνθέτης: Μίμης Πλέσσας

Στιχουργός: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Καλλιτέχνης: Γιάννης Πουλόπουλος

Νύσταξες άστρο μου, φεγ̂γάρι μου

στην αγ̂καλιά μου αποκοιμήσου

Ξύπνησες ήλιε, αποβροχάρη μου

πάρε το γέλιο μου και πλύσου

Όλα δικά σου μάτια μου

κι ο πόνος σου δικός μου

Είδαν πολλά τα μάτια μου

στις γειτονιές του κόσμου

Δίψασες λεύκα μου, κουράστηκες

ρίξε τις ρίζες σου σε μένα

Ήρθε βοριάς και ξεμαλλιάστηκες

πάρ’ την καρδούλα [→ τηγ̂καρδούλα] μου για χτένα

Όλα δικά σου μάτια μου

κι ο πόνος σου δικός μου

Είδαν πολλά τα μάτια μου

στις γειτονιές του κόσμου

ΑΜΑ ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΦΕΓ̖ΓΑΡΙ (1968)

Συνθέτης: Μίμης Πλέσσας

Στιχουργός: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Καλλιτέχνις: Μαρινέλλα

 

Κι άλλη μέρα πέρασε να σε περιμένω

κι άλλο Σαββατόβραδο έφυγε χαμένο

κι ο καημός με άρπαξε πάλι απ’ τον ώμο

θάμ̂πωσαν τα μάτια μου να κοιτώ στο δρόμο

 

Άμα δείτε το φεγ̂γάρι να του πείτε να μη βγει

να μη δει τα δάκρυά μου που πλημμύρισαν τη γη

Το σκοτάδι χύμηξε απ’ το παραθύρι

το κρασί σου πάγωσε μέσα στο ποτήρι

φάνηκαν στο πέλαγο κάτι πυροφάνια

πέλαγος ατέλειωτο κι η δική μου ορφάνια

Άμα δείτε το φεγ̂γάρι να του πείτε να μη βγει

να μη δει τα δάκρυά μου που πλημμύρισαν τη γη

ΠΑΛΛΗΚΑΡΙ ΔΙΨΑΣΜΕΝΟ (1968)

Συνθέτης: Σταύρος Ξαρχάκος

Στιχουργός: Ντίνος Δημόπουλος

Καλλιτέχνις: Καίτη Παπανίκα

 

Δίψασε το παλληκάρι

ματωμένο μου φεγ̂γάρι

κι έσκυψε να πιει νερό

Δίψασα κι εγώ για σένα

κι έσκυψα, τα ματωμένα

τα δυο χείλια σου, να βρω

Φύγαν τα πουλιά στη Δύση

το φεγ̂γάρι έχει ραγίσει

κι όμως θα σε καρτερώ

 

Παλληκάρι διψασμένο

παλληκάρι ματωμένο

σαν διψάσεις για νερό

Στην καρδιά [→ στηγ̂καρδιά] μου έχω μαχαίρι

ματωμένο περιστέρι

πού να πάω, πού να σταθώ

Στέγνωσαν τα δυο μου χείλη

κι η βροχή νερό αν δε στείλει

θα σε χάσω, θα χαθώ

ΘΑ ΠΙΩ ΑΠΟΨΕ ΤΟ ΦΕΓ̖ΓΑΡΙ (1968)

Συνθέτης: Μίμης Πλέσσας

Στιχουργός: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Καλλιτέχνις: Αγνή

Θα πιω απόψε το φεγ̂γάρι

και θα μεθύσω και θα πω

αφού πονάς για κάποιον άλλο

ρίξε μαχαίρι να κοπώ

Κι όταν με κόψει το μαχαίρι

μετανιωμένη θα μου πεις

πάρε του φεγ̂γαριού το δάκρυ

από το αίμα να πλυθείς (δις)

Κι εγώ θα κόψω το φεγ̂γάρι

να σ’ το καρφώσω στα μαλλιά

και σαν πλαγιάσουμε θα έχω

τον ουρανό στην αγ̂καλιά

Κι όταν ξυπνήσουμε και πάμε

ξανά στα στέκια τα παλιά

σκέψου τι όμορφη που θα ‘σαι

με το φεγ̂γάρι στα μαλλιά (δις)

ΑΝΑΨΕ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ ΜΟΥ ΦΕΓ̖ΓΑΡΙ (1969)

Συνθέτης: Μίμης Πλέσσας

Στιχουργός: Άκος Δασκαλόπουλος

Καλλιτέχνις: Ελένη Αν̂τωνιάδου

    

Ποιος να ‘ναι αυτός που με κοιτά

μ’ ένα παράπονο μεγάλο;

Ποιος να ‘ναι αυτός που δεν μπορώ [→ δεμ̂πορώ]

από τον νου μου να τον βγάλω;

 

Άναψε, καινούργιο μου φεγ̂γάρι

φώτισε το έρημο στενό

φέξε για να ‘ρθει το παλληκάρι

τα παλιά μεράκια μου ξεχνώ

Άναψε, καινούργιο μου φεγ̂γάρι

τα παλιά μεράκια μου ξεχνώ

Ποιο να ‘ναι εκείνο το παιδί

που όλη τη νύχτα αναστενάζει;

Περνά σαν ίσκιος, δε μιλά

και η ματιά του με σπαράζει

Άναψε, καινούργιο μου φεγ̂γάρι

φώτισε το έρημο στενό

φέξε για να ‘ρθει το παλληκάρι

τα παλιά μεράκια μου ξεχνώ

Άναψε, καινούργιο μου φεγ̂γάρι

τα παλιά μεράκια μου ξεχνώ

ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑ (1969)

Συνθέτης: Μάνος Λοΐζος

Στιχουργός: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Καλλιτέχνις: Αλίκη Βουγιουκλάκη

Θα κεν̂τήσω πάνω στ’ αλόγου σου τη σέλα

με διαμαν̂τόπετρες σωρό

του φεγ̂γαριού το πήγαιν’ έλα

στο πελαγίσο το νερό

Αγόρι μου, αγόρι μου

αγόρι μου, να σε χαρώ

Θα κεν̂τήσω πάνω στο δίκοπό σου λάζο

το βλέμμα σου το καθαρό

αυτό το βλέμμα το γαλάζο

που δεν χορταίνω να θωρώ

Αγόρι μου, αγόρι μου

αγόρι μου, να σε χαρώ

ΤΟ ΦΕΓ̖ΓΑΡΙ ΠΑΝΩΘΕ ΜΟΥ (1970)

Συνθέτης: Μίμης Πλέσσας

Στιχουργός: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Καλλιτέχνης: Αν̂τώνης Ρέμος

 

Το φεγ̂γάρι πάνωθέ μου

ασημένιo τάλιρο

και με το κορίτσι Θεέ μου

πάμε για το Φάληρο

 

Το φεγ̂γάρι μεθυσμένο

σε μια βάρκα κύλησε

Ένα στόμα μελωμένο

έγειρε, με φίλησε

 

Το φεγ̂γάρι στο κρεβάτι

παίζει και γελάει μου

Θεέ μου πώς

να κλείσω μάτι

με μια κούκλα πλάι μου

 

Το φεγ̂γάρι ζαλισμένο

στο σεν̂τόνι κύλησε

Ένα στόμα μελωμένο

έγειρε, με φίλησε (τρις)

ΟΔΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ (1974)

Συνθέτης: Γιάννης Σπανός

Στιχουργός: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Καλλιτέχνις: Χάρις Αλεξίου

 

Σάββατο κι απόβραδο και ασετυλίνη

στην Αριστοτέλους που γερνάς

έβγαζα απ’ τις τσέπες μου φλούδες μαν̂ταρίνι

σου ‘ριχνα στα μάτια να πονάς

 

Παίζαν οι μικρότεροι κλέφτες κι αστυνόμους

κι ήταν αρχηγός η Αργυρώ

και φωτιές ανάβανε στους απάνω δρόμους

του Άι Γιάννη θα ‘τανε θαρρώ

 

Βγάζανε τα δίκοχα οι παλιοί φαν̂τάροι

γέμιζ’ η πλατεία από παιδιά

κι ήταν ένα πράσινο, πράσινο φεγ̂γάρι

να σου μαχαιρώνει την καρδιά [→ τηγ̂καρδιά]

 

Παίζαν οι μικρότεροι κλέφτες κι αστυνόμους

κι ήταν αρχηγός η Αργυρώ

και φωτιές ανάβανε στους απάνω δρόμους

του Άι Γιάννη θα ‘τανε θαρρώ

ΗΣΟΥΝΑ ΦΕΓ̖ΓΑΡΙ (1982)

Συνθέτης: Γιώργος Σταυριανός

Στιχουργός: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Καλλιτέχνες: Γιώργος Νταλάρας - Γλυκερία

 

Πράσινο σκοτάδι απ’ τα μάτια σου βαμμένο

χύμηξε κι απόψε να με βρει

κι έγινε το σπίτι ένα δάσος πετρωμένο

πού ‘μοιαζαν τα δέν̂τρα του σταυροί

 

Έρημο τραγούδι από αίμα κι από χιόνι

κλαίει στα παλιά μου τα χαρτιά

όπως το φτωχό μου το κορμί που δεν παλιώνει [→ δεμ̂παλιώνει]

για να το πετάξω στη φωτιά

 

Ήσουνα φεγ̂γάρι κι ήμουνα πουλί

πέταξα για να σε φτάσω

κι όταν σ’ είχα φτάσει μέχρι το φιλί

σ’ έσβησ’ η ανατολή

Ήσουνα φεγ̂γάρι κι ήμουνα πουλί

πέταξα ψηλά για να σε φτάσω

κι όταν σ’ είχα φτάσει μέχρι το φιλί

σ’ έσβησ’ η ανατολή

 

Έρημο τραγούδι από αίμα κι από χιόνι

κλαίει στα παλιά μου τα χαρτιά

όπως το φτωχό μου το κορμί που δεν παλιώνει [→ δεμ̂παλιώνει]

για να το πετάξω στη φωτιά

 

Ήσουνα φεγ̂γάρι κι ήμουνα πουλί

πέταξα για να σε φτάσω

κι όταν σ’ είχα φτάσει μέχρι το φιλί

σ’ έσβησ’ η ανατολή

Ήσουνα φεγ̂γάρι κι ήμουνα πουλί

πέταξα ψηλά για να σε φτάσω

κι όταν σ’ είχα φτάσει μέχρι το φιλί

σ’ έσβησ’ η ανατολή

ΣΚΟΝΗ (1984)

Συνθέτης: Λαυρέν̂της Μαχαιρίτσας - Τερμίτες

Στιχουργός: Μιχάλης Μαρματάκης

Καλλιτέχνης: Γιώργος Νταλάρας

Αχ η αγάπη που χάθηκε στη σκόνη

Αχ η ζωή, η ζωή που χάθηκε στη σκόνη

Αχ το φεγ̂γάρι, το φεγ̂γάρι που έσβησε

τ’ ασημένιο φεγ̂γάρι

Η αγάπη, η αγάπη που χάθηκε στη σκόνη

Η μέρα μου, η μέρα μου έρημη, κίτρινη μέρα

Χαρές, χαρές που βουλιάξατε τις χαρές μου

Ζωή μου, ζωή μου που καίγεσαι

στον κίτρινο [→  στογ̂κίτρινο] αέρα

Η αγάπη, η αγάπη που χάθηκε στη σκόνη

Η ζωή, η ζωή που χάθηκε στη σκόνη

ΓΙΑΤΙ ΦΕΓ̖ΓΑΡΙ ΜΟΥ ΟΜΟΡΦΟ (1990)    

Συνθέτης-Σιχουργός: Θόδωρος Ποάλας

Καλλιτέχνις: Κατερίνα Κούκα             

 

Τα μάτια μου τα μαύρα

φωτιά και λάβρα

απόψε μεθυσμένα για μένα

 

Τα ρίχνω κι όποιον πάρει

απόψε ποιο φεγ̂γάρι

θα μπει στου παραδείσου την αυλή

ν’ ανάψει δυο κεράκια και να βγει

 

Δεν είναι που προσπέρασες

και «γεια χαρά» δεν είπες

τις Κυριακές μου έκλεψες

και βγήκες

 

Γιατί φεγ̂γάρι μου όμορφο

γιατί δεν μου το είπες

πως έχει η αγάπη

βάσανα και πίκρες

 

Τα μάτια σου, τα βράδια

δρομάκια άδεια

καράβια ξεχασμένα για μένα

 

Τα ρίχνω στο ποτάμι

απόψ’ όποιος σαλπάρει

θα βγει στου παραδείσου τα νησιά

εκεί που φέγ̂γει μόνο η καρδιά

 

Δεν είναι που προσπέρασες

κι ούτ’ ένα «γεια» δεν είπες

τις Κυριακές μου έκλεψες

και βγήκες

 

Γιατί φεγ̂γάρι μου όμορφο

γιατί δεν μου το είπες

πως έχει η αγάπη

βάσανα και πίκρες (δις)

ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΦΕΓ̖ΓΑΡΙ (1994)

Συνθέτης: Παναγιώτης Καλαντζόπουλος

Στιχουργός: Ελένη Ζιώγα

Καλλιτέχνις: Δήμητρα Γαλάνη

Το είδα στα σύννεφα που κυνηγούσε ένα αστέρι

το είδα να στέλνει στη γη ματωμένο μαχαίρι

Το κόκκινο φεγ̂γάρι, το κόκκινο φεγ̂γάρι

στη θάλασσα ρίχνει τον ίσκιο του το καλοκαίρι

Στο κόκκινο φεγ̂γάρι, λιβάνι και θυμάρι και γι’ αυτόν που αγαπώ

Το είδα να πλέκει στον έρωτα μαύρο στεφάνι

το είδα να ράβει του γάμου μας άσπρο φουστάνι

Το κόκκινο φεγ̂γάρι, το κόκκινο φεγ̂γάρι

στη θάλασσα σκύβει να δει και τον ίσκιο του χάνει

Στο κόκκινο φεγ̂γάρι, λιβάνι και θυμάρι και γι’ αυτόν που αγαπώ

ΕΚΛΑΙΓΕ ΜΑΖΙ ΜΟΥ ΤΟ ΦΕΓ̖ΓΑΡΙ (1996)

Συνθέτης : Αν̂τώνης Βαρδής

Στιχουργός: Έλενα Αν̂τωνίου

Καλλιτέχνις: Εύα Βενέτη

 

Είχε νυχτώσει και με πήρε το παράπονο

όσο σκεφτόμουνα πως άλλη σ’ αγ̂καλιάζει

Μ’ ένα τραγούδι λυπημένο και παράτονο

πήρα το δρόμο που στην πόρτα [→ στημ̂πόρτα] σου με βγάζει

Βάφτηκε η νύχτα με του πόνου μου τα χρώματα

κι εγώ της είπα τα φιλιά μου να σου στείλει

Είχε νυχτώσει κι ως αργά τα ξημερώματα

είχε ξεχάσει και ο ήλιος να ανατείλει

Κι έκλαιγε μαζί μου το φεγ̂γάρι και πονούσε

μέχρι τα χαράματα για σένα μου μιλούσε

Μ’ έβλεπε να λιώνω και με οίκτο με κοιτούσε

κι έκλαιγε μαζί μου το φεγ̂γάρι και θρηνούσε

Κι έκλαιγε μαζί μου το φεγ̂γάρι

Είχε νυχτώσει και στο δάκρυ μου καιγόμουνα

που δεν κατάλαβες [→ δεγ̂κατάλαβες] ποτέ αυτά που νιώθω

Κι αυτά τα μάτια που για χάρη τους χανόμουνα

άλλη κοιτάζανε, μ’ αγάπη και με πόθο

Μαύρες σκιές οι αναμνήσεις με τρομάζανε

κι εσύ σε άλλο προσκεφάλι ξαγρυπνούσες

Κι όλου του κόσμου τα φεγ̂γάρια σε δικάζανε

που μιαν αγάπη σαν κι [→ σαγ̂κι] αυτή περιφρονούσες

Κι έκλαιγε μαζί μου το φεγ̂γάρι και πονούσε

μέχρι τα χαράματα για σένα μου μιλούσε

Μ’ έβλεπε να λιώνω και με οίκτο με κοιτούσε

κι έκλαιγε μαζί μου το φεγ̂γάρι και θρηνούσε

Κι έκλαιγε μαζί μου το φεγ̂γάρι

ΦΕΓ̖ΓΑΡΙ ΑΡΓΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ (1997)*

Συνθέτης: Μιχάλης Νικολούδης

Στιχουργός: Ηλίας Κατσούλης

Καλλιτέχνις: Σοφία Τσέρου

*Παραγωγή του αδελφού μου και της δισκογραφικής του εταιρείας LIBRA MUSIC LTD.

Φεγ̂γάρι αργός διαβάτης

κι ο χρόνος ποδηλάτης

σαν αστραπή περνά

 

Φεγ̂γάρι απ’ τα μαλλιά μου

γλιστράει στην αγ̂καλιά μου

στα χείλη μου κοιμάται

στα μάτια μου ξυπνά

 

Χρόνε μου ποδηλάτη

με τις χρυσές ακτίνες σου

μην τρέχεις [→ μην̂τρέχεις] να προλάβω

τις μέρες και τους μήνες σου (δις)

 

Φεγ̂γάρι αργός διαβάτης

κι ο ήλιος ακροβάτης

στον ουρανό ψηλά

 

Χρυσό σχοινί πατάει

στη μέρα περπατάει

ό,τι αγαπώ μου παίρνει

κι ας μου χαμογελά

 

Ήλιε μου ακροβάτη

μην παίζεις [→ μημ̂παίζεις] μπρος στα μάτια μου

τρομάζεις το φεγ̂γάρι

που ξύπνησε στα μάτια μου (δις)

ΤΟ ΦΕΓ̖ΓΑΡΙ (1999)

Συνθέτης: Ορφέας Περίδης

Στιχουργός: Δημήτρης Τριαν̂ταφυλλόπουλος

Καλλιτέχνις: Λιζέτα Καλημέρη      

 

Ποιος τον έχει φέρει

τι θα τονε πάρει;

Το φεγ̂γάρι, το φεγ̂γάρι (δις)

 

Νύχτες περπατάει

νύχτες με φεγ̂γάρι

τις αγάπες κλέβει

και τις παρατάει

 

Ποιος τον έχει φέρει

τι θα τονε πάρει;

Το φεγ̂γάρι, το φεγ̂γάρι

 

Τούτο το φεγ̂γάρι

τούτο το φεγ̂γάρι

ήρθε να μου φέρει

ή για να μου πάρει;

 

Ποιος τον έχει φέρει

τι θα τονε πάρει;

Το φεγ̂γάρι, το φεγ̂γάρι

το φεγ̂γάρι

Νισάφι πια με τα κακόφωνα φε[g]άρια, τα οποία βάλλουν παν̂ταχόθεν το γλωσσικό μας αίσθημα και τους στίχους των ποιητών! Στο σχολείο που πήγαν, οι δάσκαλοι δεν τους είπαν τίποτα για τα δίψηφα [γγ/γκ, μπ, ντ]; Ούτε άκουσαν ποτέ το τραγούδι της λαϊκής μας παράδοσης για το φεγ̂γάρι;

Οι τραγουδιστές θα έπρεπε να επιζητούν διיακαώς, στους στίχους που παίρνουν στα χέρια τους να ενυπάρχουν τα ευ̂φωνικά [μ] και [ν], γιατί προσθέτουν μουσικότητα και ενισχύουν τις εκτελέσεις. Δεν αν̂τιλαμβάνον̂ται ότι παραφωνία μπορεί να έχουμε και στον τρόπο με τον οποίο η λέξη αρθρώνεται και όχι μόνο στον τόνο ή το ποιόν της φωνής; Και οι λέξεις από ήχους αποτελούν̂ται· και σε αυτές αρμογή-σύζευξη ήχων έχουμε. Μέχρι και οι ξένοι γνωρίζουν ότι το <moon> στα ελληνικά προφέρεται φεγ̂γάρι! Γι’ αυτό και στους χάρτες ή στον λογότυπο του εμ̂πορικού τους σήματος περιλαμβάνουν το [ν] (φυσικά όχι αυθαίρετα, αλλά σύμφωνα με τους γλωσσικούς μας κανόνες), το οποίο και προφέρουν.

Μt Fengari

(όρος Φεγ̂γάρι, αλλιώς Σάος - Σαμοθράκη)

Château Fengari

 (ξενοδοχείο - Γαλλία) 

https://www.fengarievents.com/chateau-fengari

FENGARI PROPERTIES 

(κτηματομεσιτική εταιρεία - Ν. Αφρική) 

https://www.fengari.co.za/

FENGARI FIBER ARTS 

 (εταιρεία ινών και νημάτων - ΗΠΑ)

   

https://fengari.net

Όσοι από εμάς ασχολούν̂ται με το θέατρο ή το τραγούδι, ως άνθρωποι του πολιτισμού και εν δυνάμει πνευματικοί φορείς, οφείλουμε να είμαστε περισσότερο ευαισθητοποιημένοι και προσεκτικοί στη χρήση της γλώσσας και ιδιיαίτερα στον τρόπο με τον οποίο ο λόγος εκφέρεται.

Όπου:   ˆ   το ευ̂φωνικό [ŋ] ή [ɱ] πριν από το δίψηφο σύμφωνο.

               י   η εκφορά των φθόγ̂γων χωριστά, χωρίς συνίζηση.

 

Άρης Βαφιάς, MA RCSSD

Καθ. Αγωγής Προφ. Λόγου & Φωνής

Καλλιτέχνες που εξύμνησαν το φεγ̂γάρι και τη μουσικότητα της γλώσσας μας - Α' Μέρος

Καλλιτέχνες που εξύμνησαν το φεγ̂γάρι και τη μουσικότητα της γλώσσας μας - Γ' Μέρος

Η Εισήγησή μου για τη χρήση του Τονικού Συστήματος Αποσαφήνισης της Προφοράς (ΤΣΑΠ)

Σύνοψη του Τονικού Συστήματος Αποσαφήνισης της Προφοράς

Τα πνευματικά δικαιώματα των τραγουδιών, όπως και τα βίντεο, ανήκουν στους δημιουργούς τους και η χρήση τους γίνεται, αποκλειστικά, για εκπαιδευτικούς λόγους.