ΟΙ ΕΥ̖ΦΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΗΧΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΜΑΤΑ ΔΗΜΟΦΙΛΩΝ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΗΘΟΠΟΙΩΝ

ΓΙΑ ΝΑ ΜΗ ΛΗΣΜΟΝΟΥΝ ΟΙ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΟΙ ΚΑΙ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΝΕΟΤΕΡΟΙ, ΗΘΟΠΟΙΟΙ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΕΣ, ΠΩΣ ΠΡΟΦΕΡΕΤΑΙ Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ

Μελίνα Μερκούρη, Τζένη Καρέζη, Αλίκη Βουγιουκλάκη, Μαίρη Χρονοπούλου, Ντόρα Γιαννακοπούλου, Ελένη Ροδά, Καίτη Παπανίκα, Δώρα Σιτζάνη είναι -από τον κινηματογράφο ή τη δισκογραφία- μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις.

Αυτή είναι η γλώσσα μας, απολαύστε την!...

ΜΗΝ ΤΟΝ ΡΩΤΑΣ ΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ

Συνθέτης: Μάνος Χατζηδάκις

Στιχουργός: Γιάννης Ιωαννίδης

Ερμηνεύτρια: Τζένη Καρέζη

Τίτλος ταινίας: ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΓΕΝΝΑΙΩΝ (1959)*

*Στην οποία έλαβε μέρος και ο πατέρας μου.

 

Λόγο στο λόγο και ξεχαστήκαμε

μας πήρε ο πόνος και νυχτωθήκαμε

Σβήσε το δάκρυ με το μαν̖τίλι σου

να πιω τον ήλιο μέσα απ’ τα χείλη σου

Σβήσε το δάκρυ με το μαν̖τίλι σου

να πιω τον ήλιο μέσα απ’ τα χείλη σου 

 

Mην τον [= μην̖τον] ρωτάς τον ουρανό        

το σύννεφο και το φεγ̖γάρι           

το βλέμμα σου το σκοτεινό            

κάτι απ’ τη νύχτα έχει πάρει (δις)      

 

Ό,τι μας βρήκε κι ό,τι μας λύπησε

σαν το [= σαν̖το] μαχαίρι κρυφά μας χτύπησε

Σβήσε το δάκρυ με το μαν̖τίλι σου

να πιω τον ήλιο μεσ’ απ’ τα χείλη σου 

Σβήσε το δάκρυ με το μαν̖τίλι σου

να πιω τον ήλιο μεσ’ απ’ τα χείλη σου 

ΑΣΤΕΡΙ ΜΟΥ, ΦΕΓ̖ΓΑΡΙ  ΜΟΥ

Συνθέτης: Μίκης Θεοδωράκης

Στιχουργός: Γιάννης Θεοδωράκης

Ερμηνεύτρια: Μελίνα Μερκούρη

Τίτλος ταινίας: ΦΑΙΔΡΑ (1962)

 

Αστέρι μου, φεγ̖γάρι μου, της άνοιξης κλωνάρι μου

κον̖τά σου θα ‘ρθω πάλι

Κον̖τά σου θα ‘ρθω μιαν αυγή

για να σου πάρω ένα φιλί και να με πάρεις πάλι

 

Αγάπη μου, αγάπη μου, η νύχτα θα μας πάρει

τ’ άστρα κι ο ουρανός, το κρύο το φεγ̖γάρι (δις)

 

Θα σ’ αγαπώ, θα ζω μες στο τραγούδι

θα μ’ αγαπάς, θα ζεις με τα πουλιά

Θα σ’ αγαπώ, θα γίνουμε τραγούδι

θα μ’ αγαπάς, θα γίνουμε πουλιά

Αγάπη μου, αγάπη μου, η νύχτα θα μας πάρει

τ’ άστρα κι ο ουρανός, το κρύο το φεγ̖γάρι (δις)

Θα σ’ αγαπώ, θα ζω μες στο τραγούδι

θα μ’ αγαπάς, θα ζεις με τα πουλιά

Θα σ’ αγαπώ, θα γίνουμε τραγούδι

θα μ’ αγαπάς, θα γίνουμε πουλιά

Ο ΚΗΠΟΣ ΕΜΠΑΙΝΕ* ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

Συνθέτης: Μίκης Θεοδωράκης

Στιχουργός: Οδυσσέας Ελύτης

Ερμηνεύτρια: Ντόρα Γιαννακοπούλου

Τίτλος ταινίας: ΚΑΤΑΙΓΙΔΑ (1965)

 

Ο κήπος έμπαινε στη θάλασσα

βαθύ γαρούφαλο ακρωτήρι

Το χέρι σου έφευγε με το νερό

να στρώσει νυφικό το πέλαγο

το χέρι σου άνοιγε τον ουρανό

 

Άγ̖γελοι μ’ έν̖τεκα σπαθιά

πλέανε πλάι στ’ όνομά σου

σκίζον̖τας τ’ ανθισμένα κύματα

Στους κόρφους σου έκρυβες μια χάρη

που ήταν το ίδιο το φεγ̖γάρι

 

Φεγ̖γάρι εδώ, φεγ̖γάρι εκεί

αίνιγμα διαβασμένο από τη θάλασσα

Για το δικό σου το χατίρι

ο κήπος έμπαινε στη θάλασσα

βαθύ γαρούφαλο ακρωτήρι 

*Στη συλλαβική αύξηση του παρατατικού ή του αορίστου των ρημάτων που αρχίζουν από δίψηφο σύμφωνο, δεν έχουμε συνήχηση του [μ] ή του [ν], δηλ. τα [γκ], [μπ], [ντ] προφέρον̖ται ατόφια.

ΠΑΛΛΗΚΑΡΙ  ΔΙΨΑΣΜΕΝΟ

Συνθέτης: Σταύρος Ξαρχάκος

Στιχουργός: Ντίνος Δημόπουλος

Ερμηνεύτρια: Καίτη Παπανίκα*

Τίτλος ταινίας: ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ ΓΙΑ ΔΑΚΡΥΑ (1968)

*Η φωνή που ακούγεται στην ταινία είναι της ηθοποιού και όχι, όπως κάποιοι νομίζουν, της Β. Μοσχολιού.

Δίψασε το παλληκάρι

ματωμένο μου φεγ̖γάρι

κι έσκυψε να πιει νερό

Δίψασα κι εγώ για σένα

κι έσκυψα, τα ματωμένα

τα δυο χείλια σου, να βρω

 

Φύγαν τα πουλιά στη Δύση

το φεγ̖γάρι έχει ραγίσει

κι όμως θα σε καρτερώ

Παλληκάρι διψασμένο

παλληκάρι ματωμένο

σαν διψάσεις για νερό

 

Στην καρδιά [= στηγ̖καρδιά] μου έχω μαχαίρι

ματωμένο περιστέρι

πού να πάω, πού να σταθώ

Στέγνωσαν τα δυο μου χείλη

κι η βροχή νερό αν δε στείλει

θα σε χάσω, θα χαθώ

 

Φύγαν τα πουλιά στη Δύση

το φεγ̖γάρι έχει ραγίσει

κι όμως θα σε καρτερώ

Παλληκάρι διψασμένο

παλληκάρι ματωμένο

σαν διψάσεις για νερό

ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑ 

Συνθέτης: Μάνος Λοΐζος

Στιχουργός: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Ερμηνεύτρια: Αλίκη Βουγιουκλάκη

Τίτλος ταινίας: Η ΝΕΡΑΪΔΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙ (1969)

 

Θα κεν̖τήσω πάνω στ’ αλόγου σου τη σέλα

με διαμαν̖τόπετρες σωρό

του φεγ̖γαριού το πήγαιν’ έλα

στο πελαγίσο το νερό

 

Αγόρι μου, αγόρι μου

αγόρι μου, να σε χαρώ

Θα κεν̖τήσω πάνω στο δίκοπό σου λάζο

το βλέμμα σου το καθαρό

αυτό το βλέμμα το γαλάζο

που δεν χορταίνω να θωρώ

Αγόρι μου, αγόρι μου

αγόρι μου, να σε χαρώ

ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΠΟΥ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ

Συνθέτης: Κώστας Καπνίσης

Στιχουργός: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Ερμηνεύτρια: Μαίρη Χρονοπούλου

Τίτλος ταινίας: ΟΤΑΝ Η ΠΟΛΙΣ ΠΕΘΑΙΝΕΙ (1969)

 

Υπάρχει κάπου ένα παιδί

που εμένα περιμένει

Πείτε του όποιος θα το δει

να μη με πε― να μη με περιμένει

Γιατί όλοι οι δρόμοι κλείσανε

καρδιά σε φυλακίσανε

καρδιά σε φυλακίσανε, ωωωω

τώρα που οι δρόμοι κλείσανε

 

Το ξέρω άναψα φωτιά

μέσα στα σωθικά του

Διαβάτη σβήσ’ του τη φωτιά

να μην τον [= μην̖τον] ρί― να μην τον [= μην̖τον] ρίξει κάτου

Αχ Θε μου να ‘χε μπόρεση 

να μου ‘δινε συχώρεση

να μου ‘δινε συχώρεση, ωωωω

Θε μου και να ‘χε μπόρεση

ΠΟΣΟ Σ’ ΑΓΑΠΩ

Συνθέτης: Μάνος Λοΐζος

Στιχουργός: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Ερμηνεύτρια: Δώρα Σιτζάνη*

Άλμπουμ: ΓΙΑ ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΖΩΗΣ (1980)

*Αποφοίτησε από τη Δραματική Σχολή του πατέρα μου.

Έλα να σου δείξω τις τριαν̖ταφυλλιές

τα πράσινα, τα κόκκινα, τα σπίτια, τις αυλές

 

Πόσο σ’ αγαπώ, πουλάκι του δρόμου

πόσο σ’ αγαπώ, πόσο σ’ αγαπώ

Πόσο σ’ αγαπώ, αγόρι δικό μου

πόσο σ’ αγαπώ, πόσο σ’ αγαπώ

 

Έλα να σου μάθω, πώς είναι το φιλί

σαν κόκκινο [= σαγ̖κόκκινο] τριαν̖τάφυλλο και σαν ανατολή

 

Πόσο σ’ αγαπώ, πουλάκι του δρόμου

πόσο σ’ αγαπώ, πόσο σ’ αγαπώ

Πόσο σ’ αγαπώ, αγόρι δικό μου

πόσο σ’ αγαπώ, πόσο σ’ αγαπώ (δις)

Κράτησα σκόπιμα για το τέλος την ερμηνεία της Ελένης Ροδά -στο τραγούδι «Η δουλειά κάνει τους άν̖τρες», που είναι η πρώτη εκτέλεση και ακούστηκε στην κινηματογραφική ταινία «Τρούμπα ‘67»- για να επισημάνω την ύπαρξη των ευ̖φωνικών συνηχήσεων ακόμη και σε μία λαϊκότερη μορφή γλώσσας.

Η ταινία, όπως άλλωστε μαρτυρά ο τίτλος, αναφέρεται στην εποχή της Τρούμπας και στη ζωή των ανθρώπων του περιθωρίου. Βέβαια η Ροδά, πριν καθιερωθεί ως τραγουδίστρια, ήταν ηθοποιός. Δάσκαλός της υπήρξε ο Δημήτρης Ρον̖τήρης, όπως και για τις περισσότερες από τις παραπάνω καλλιτέχνιδες. Είχε αποφοιτήσει από τη Δραματική Σχολή που αυτός ο σπουδαίος άνθρωπος του Θεάτρου μας είχε ιδρύσει, μετά την αποχώρησή του από το Εθνικό Θέατρο, οπότε ήταν φύσει αδύνατον να μη γνωρίζει τους κανόνες προφοράς της γλώσσας μας.

Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΚΑΝΕΙ ΤΟΥΣ ΑN̖TΡΕΣ

Συνθέτης: Μάνος Λοΐζος

Στιχουργός: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Ερμηνεύτρια: Ελένη Ροδά

Τίτλος ταινίας: ΤΡΟΥΜΠΑ* ‘67 (1967)

*Η συγ̖κεκριμένη τοπωνυμία εν̖τάσσεται στις εξαιρέσεις, γι' αυτό το δίψηφο σύμφωνο προφέρεται ατόφιο. 

 

Το πλαστό το πασαπόρτι

σαν και [= σαγ̖και] την καρδιά [= τηγ̖καρδιά] σου μόρτη

σαν την κάλπικη [= σαν̖τηγ̖κάλπικη] καρδιά σου

τη σκληρή

 

Μη βρον̖τοχτυπάς τις χάν̖τρες

η δουλειά κάνει τους άν̖τρες

το γιαπί, το πηλοφόρι, το μυστρί (δις)

 

Ρημαδιό ζωή και σπίτι

απ' τα χούγια σου αλήτη

που μετράς το αν̖τριλίκι

με βρισές

 

Μη βρον̖τοχτυπάς τα ζάρια

όσοι είναι παλληκάρια

τη ζωή τους την περνούν [= τημ̖περνούν] στις σκαλωσές (δις)

ΔΙ'ΕΥΚΡΙΝΙΣΗ:

Όπου:   `   τα ευ̖φωνικά [ŋ] ή [ɱ] πριν από τα δίψηφα σύμφωνα. 

Επώνυμοι ηθοποιοί τραγουδούν τις ευ̖φωνικές συνηχήσεις της γλώσσας μας

Οι ευ̖φωνικές συνηχήσεις στα τραγούδια του παλιού ελληνικού κινηματογράφου

Οι ευ̖φωνικές συνηχήσεις σύμφυτες και ζων̖τανές ακόμη και στα βαριά ρεμπέτικα, με στίχο μια λαϊκότερη μορφή γλώσσας

Η Εισήγησή μου για τη χρήση του Τονικού Συστήματος Αποσαφήνισης της Προφοράς (ΤΣΑΠ)

Σύνοψη του Τονικού Συστήματος Αποσαφήνισης της Προφοράς

Άρης Βαφιάς, MA RCSSD

Καθ. Αγωγής Προφ. Λόγου & Φωνής

Τα πνευματικά δικαιώματα των τραγουδιών, όπως και τα βίντεο, ανήκουν στους δημιουργούς τους και η χρήση τους γίνεται, αποκλειστικά, για εκπαιδευτικούς λόγους.