Η ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΦΟΡΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ, ΤΗΝ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ, ΤΟ ΡΟN̖TΗΡΗ ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ
Το μεγάλο δάσκαλο και ηθοποιό του Θεάτρου μας Λυκούργο Καλλέργη, τον θυμάμαι πρώτη φορά στην παράσταση του Εθνικού «Ο Σεβάσμιος Πολιτικός» του βραβευμένου με Νομπέλ Τόμας Έλιοτ, το 1972, όπου ενσάρκωνε το Λόρδο Κλάβερτον και ο πατέρας μου το Φεντερίκο Γκόμεθ. (Φυσικά στο παρελθόν είχαν συμ̂παίξει αρκετές φορές στο θέατρο, τον κινηματογράφο και το ραδιיόφωνο και έτρεφαν μεγάλη εκτίμηση ο ένας προς το πρόσωπο του άλλου· τόσο σε επίπεδο ανθρώπων, όσο και δασκάλων - καλλιτεχνών).
Δύο χρόνια αργότερα, τον ξαναείδα στο «Θάνατο του Δανיτόν» του Μπύχνερ· σε ένα πολύ δυνατό και πολυπρόσωπο έργο, με ένα επιτελείο σπουδαίων ηθοποιών στις τάξεις του Εθνικού, όπου υποδυόταν το Ροβεσπιέρο και ο πατέρας μου τον Εισαγ̂γελέα Φουκέ.
 |
| Από την παράσταση «Ο Σεβάσμιος Πολιτικός» |
 |
| «Ο Θάνατος του Δανיτόν»: Ο Καλλέργης (κάτω στο κέν̂τρο) και ο πατέρας μου στην έδρα (δεύτερος από αριστερά) |
Και στα δύο αυτά έργα μού είχε κάνει ιδιיαίτερη εν̂τύπωση, τόσο η επιβλητική του παρουσία όσο και το
ηχόχρωμα της φωνής του. Στην πραγματική ζωή ήταν ένας πολύ γλυκύς, οξυδερκής και προσηνής
άνθρωπος· καμία σχέση με τη σοβαρότητα και το κύρος που ως ηθοποιός απέπνεε επί
σκηνής.
Το 1977, πάν̂τα με το Εθνικό, έπαιξαν στο Θέατρο Ηρώδου του Αττικού, στη «Μήδεια» του Ευριπίδη· εκείνος το ρόλο του Αιγέα και ο πατέρας μου τον Κρέον̂τα.
ΤΙΤΛΟΙ ΤΗΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ
«ΡΑN̖TΕΒΟΥ ΣΤΗ ΒΕΝΕΤΙΑ» (1960)
*Το σενάριο της οποίας είχε γράψει ο πατέρας μου και στο έργο είχε συμ̂παίξει και με τη μητέρα μου.
Το 1988, στις εξετάσεις αποφοίτησής μου από την Ανώτερη Σχολή Δραματικής Τέχνης του Ωδείου Αθηνών, Πρόεδρος της Επιτροπής του Υπουργείου Πολιτισμού ήταν ο Λυκούργος Καλλέργης.
Για τις διπλωματικές εξετάσεις είχα προετοιμάσει δύο σκηνές, σε διδασκαλία του πατέρα μου. Στην πρώτη σκηνή υποδυόμουν τον Ντομένικο Σοριάνο, από το έργο «Φιλουμένα Μαρτουράνο» του Εντουάρντο Ντε Φιλίππο και στη δεύτερη το Σμιρνώφ από την «Αρκούδα» του Ανיτόν Τσέχωφ. (Υπόψιν ο Καλλέργης έχει μεταφράσει μοναδικά τα περισσότερα έργα του κορυφαίου ρώσου δραματουργού).
Ο Καλλέργης, όπως και τα υπόλοιπα μέλη της επιτροπής, ενθουσιיάστηκαν από την παρουσίαση και με αξιολόγησαν με Άριστα. Μάλιστα, όταν ολοκληρώθηκαν οι εξετάσεις, εκφράστηκε με πολύ κολακευτικά λόγια στον πατέρα μου για τον τρόπο απόδοσης του Τσέχωφ.
Το 2004, ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος με ετίμησε με το προλόγισμά του στη Β' Έκδοση του έργου μου «Αγωγή του Προφορικού Λόγου – Η Προφορά της Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας».
Υπήρξε γενναιόδωρος απέναν̂τί μου (ίδιיον όλων των πραγματικά μεγάλων). Του είμαι πάν̂τα ευγνώμων και τον ευχαριστώ θερμά για τα επαινετικά του λόγια.
Σε αυτό, μεταξύ άλλων, αναφέρει: «Διάβασα την εξαιρετικά ενδιיαφέρουσα μελέτη για την Αγωγή και την Ορθή Προφορά της Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας του καθηγητή Άρη Βαφιά και σπεύδω να τον συγχαρώ από καρδιάς για την πολύτιμη αυτή κατάθεσή του, πάνω σ’ ένα ζήτημα τόσο σοβαρό και εθνικό, που μέχρι σήμερα δεν έχει δοθεί από τους υπεύθυνους φορείς, καμία ιδιיαίτερη σημασία.
Πιστεύω ότι ο αποκαλυπτικός τρόπος που πραγματεύεται το θέμα, οι συγ̂κεκριμένες αναγωγές και προτάσεις του αλλά και οι ακριβείς υποδείξεις του, όχι απλώς χαρακτηρίζουν το έργο, αλλά οδηγούν με ευκολία τον αναγνώστη στη γνώση και κατανόηση της ορθής προφοράς της νεοελληνικής γλώσσας.
Η Νεοελληνική Γλώσσα είναι μία, ενιαία και αδιיαίρετη και πρέπει να διδάσκεται ιδιיαιτέρως και ομοιοτρόπως, στα Σχολεία και στα Πανεπιστήμια και πρέπει να γράφεται και να ομιλείται από το σύνολο του ελληνικού λαού.
Η γλώσσα αυτή βέβαια δεν πρέπει να αισιοδοξούμε ότι, στη γραφή και στην προφορά της θα διיαμορφώνεται μονάχη της, χωρίς την παρέμβαση της Παιδείας. Γιατί η γλώσσα, χωρίς να μπαίνει σε καλούπια, ακολουθεί κάποιους κανόνες. Κάθε αλλαγή όμως και κάθε πρόοδος στα θέματα γραφής και προφοράς της γλώσσας, πρέπει να αρχίζει από την οργανωμένη Παιδεία και από το Σχολείο. Υπάρχουν κανόνες γραπτοί και διδακτέοι. Και είναι προφανές ότι η γλώσσα δεν πρέπει να κυλάει σαν το ποτάμι, που ανοίγει μόνο του το δρόμο προς τη θάλασσα -προς τη γνώση- χωρίς ο άνθρωπος να παρεμβαίνει και να χαράζει και να διיαμορφώνει την κοίτη αυτού του ποταμού.
Σε αυτή την ελεγχόμενη πορεία της γλώσσας προς το ποτάμι, η διיαμορφωτική παρέμβαση του αγαπητού καθηγητή Άρη Βαφιά, αποτελεί την πολυτιμότερη και τη χρησιμότερη προσφορά. Είναι άξιος παν̂τός επαίνου και πάσης αποδοχής».
Τον Καλλέργη τον απασχολούσε βαθύτατα το θέμα της ορθής εκφοράς του νεοελληνικού λόγου. Είχε ιδιיαίτερη ευαισθησία στη σωστή προφορά της γλώσσας μας. Για αυτό το λόγο είχε ενστερνιστεί την πρόταση συμ̂πλήρωσης του αλφαβήτου μας με την προσθήκη των λατινικών [b], [d] και [g], τα οποία θα αποσαφήνιζαν την προφορά των έρρινων από τα άρρινα δίψηφα συμφώνα (π.χ.: αμbέλι - έbα) και θα επέλυαν οριστικά το πρόβλημα και τη σύγχυση που δημιουργείται.
Το ίδιο ακριβώς ζήτημα, μείζονος σημασίας, απασχόλησε και συνεχίζει εν̂τόνως να απασχολεί και εμένα, αφού η παράλειψη των [μ] και [ν] δεν οδηγεί απλώς στην κακοφωνία αλλά και στον ψευδισμό της Κοινής Νεοελληνικής (π.χ.: κολύμπι [b] ⇔ κολύβηση), σε τέτοιο βαθμό, ώστε ενώ η ειδικότητά μου πραγματεύεται πολλά περισσότερα, να χρειάζεται να επικεν̂τρωθώ στην προφορά και για το λόγο αυτό:
1. να συγ̂γράψω δύο έργα αποκλειστικά για αυτήν (την Αγωγή του Προφορικού Λόγου και το Λεξικό Προφοράς)
2. να εισηγηθώ την πλήρη αξιοποίηση του τόνου και της αποστρόφου στο γραπτό λόγο, σε μία πιο διיακριτική μορφή (ή άλλων δυνητικών συμβόλων, όπως αυτά που χρησιμοποιώ στο παρόν άρθρο). Μάλιστα, το ερέθισμα και κατ’ επέκταση η εισήγησή μου, προέκυψε ως αν̂τιπρόταση στην άποψη του Καλλέργη για τη χρήση των λατινικών γραμμάτων, ώστε ως οικεία σύμβολα να μην ξενίζουν στο γραπτό λόγο, ούτε να βάλλουν την ιστορική μας ορθογραφία
3. να δημιουργήσω το παρόν ιστολόγιο και να δραστηριοποιηθώ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με σκοπό (όπως αναφέρεται και στην κεφαλίδα του ιστολογίου), τη διיάσωση και διיάδοση της Προφοράς της Κοινής Νεοελληνικής.
Το άρθρο αυτό συν̂τάχθηκε μετά από προσωπική μου ανάγ̂κη να αποτίσω φόρο τιμής, στον εξαίρετο άνθρωπο και δάσκαλο του θεάτρου και της γλώσσας μας, Λυκούργο Καλλέργη.
Ο Καλλέργης (αναφέρομαι σε παρόν̂τα χρόνο, γιατί κάποιους ανθρώπους -ακόμη και αν έχουν φύγει- τους έχουμε μέσα μας), αποτελεί πρότυπο ήθους, συναδελφικότητας, ευγένειας, ταπεινοφροσύνης, εργατικότητας και ορθής εκφοράς λόγου. Ό,τι δηλαδή χρειάζεται ένας ηθοποιός για να ποιήσει ήθος (γιατί εύκολα το ξεχνάμε αυτό) και να ολοκληρωθεί ως άνθρωπος και ως καλλιτέχνης. Σε κάθε ευκαιρία τον μνημονεύω, πάν̂τοτε, με βαθιά εκτίμηση και αγάπη.
ΔΙ'ΕΥΚΡΙΝΙΣH:
Όπου: ˆ το ευ̂φωνικό [ŋ] ή [ɱ] πριν από το δίψηφο σύμφωνο.
י η εκφορά των φθόγ̂γων χωριστά, χωρίς συνίζηση.
Άρης Βαφιάς, MA RCSSD
Καθ. Αγωγής Προφ. Λόγου & Φωνής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου