ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
Η αδυναμία των Ελλήνων να προφέρουν σωστά την Κοινή Νεοελληνική έχει ως βασική της αιτία την παν̂τελή ακηδία της γλώσσας από την Πολιτεία.
Είναι αποκλειστικά θέμα Παιδείας.
Παλαιότερα γινόν̂τουσαν κάποια επιμορφωτικά σεμινάρια, οι δάσκαλοι ενημερώνον̂ταν και ο καθένας έκανε ό,τι μπορούσε.
Άλλος λιγότερο άλλος περισσότερο, ανάλογα με το χρόνο και τη γνώση που διיέθετε.
 |
Απόσπασμα από τον πρόλογο του βιβλίου «Σύστημα
Ασκήσεων του Προφορικού Λόγου» του Σ. Καραντινού |
Με τον τρόπο αυτό και τη Γραμματική του Τριαν̂ταφυλλίδη -στην Αναπροσαρμογή της οποίας υπήρχε μία συνοπτική αναφορά- και αργότερα με την αν̂τίστοιχη του Τσολάκη, διδάχθηκαν γενιές και γενιές Ελλήνων.
Πού να φαντάζον̂ταν οι σπουδαίοι αυτοί Δάσκαλοι της Γλώσσας, ότι αν̂τί όλων αυτών διδάσκεται, τώρα, η άρρινη προφορά στα Σχολεία.
Ακόμη και σήμερα οι δάσκαλοι δεν επιμορφώνον̂ται επαρκώς στην Προφορά της Κοινής Νεοελληνικής.
Και ο βασικός λόγος είναι ότι δεν υφίσταται το μάθημα της Ορθοφωνίας στις Παιδαγωγικές Σχολές, με συνέπεια να μη γνωρίζουν τους κανόνες Προφοράς για να τους διδάξουν· πέραν του ότι πολλοί εξ αυτών δεν προφέρουν, οι ίδιοι, σωστά.
Επομένως ήταν θέμα χρόνου να συμβεί αυτό και να οδηγηθούμε στην άρρινη προφορά της Κοινής Νεοελληνικής, η οποία σαφώς είναι λάθος και ολίσθημα για τη γλώσσα.
Τα δίψηφα γγ/γκ, μπ, ντ έχουν πλέον ταυτιστεί με τους ήχους [g], [b], [d] γιατί στο Σχολείο, εδώ και πολύν καιρό, διδάσκεται εσφαλμένα ότι: γ+γ ή γ+κ = g, μ+π = b, ν+τ = d.
Φαίνεται ότι εξυπηρετεί πολλούς η απλοποίηση-εργαλειοποίηση της γλώσσας.
Όμως με αυτή τη διיαχείριση και τον τρόπο διδασκαλίας, τα παιδιά είναι καταδικασμένα να μη μάθουν ποτέ να προφέρουν σωστά την Ελληνική.
Δεν τίθεται
θέμα διיάκρισης της ηχητικής διיαφοράς, ανάμεσα στα έρρινα και στα άρρινα δίψηφα
σύμφωνα, αλλά συμβόλου αποσαφήνισης-οπτικού ινδάλματος, διיαφορετικά το ίδιο θα παρατηρείτο στην ομιλία τους και κατά τη χρήση μιας άλλης
γλώσσας (π.χ. της αγ̂γλικής ή της γαλλικής).
Κανένας Έλληνας δε θα πει Eglish, mabo ή idernational, όταν ομιλεί
αγ̂γλικά, παρά μόνον εάν δε γνωρίζει τη γλώσσα.
Όλοι θα προφέρουν English, mambo, international κ.λπ.
Ό,τι συμβαίνει με τα δίψηφα σύμφωνα μέσα στη λέξη ισχύει και στη λεκτική ακολουθία, στη ροή του λόγου (με το τελικό -ν κάποιων λέξεων και το αρχικό
συγ̂κοπτόμενο σύμφωνο ή σύμ̂πλεγμα της επόμενης), δηλ. κατά τη συμ̂προφορά, αφού πλέον οι δύο λέξεις ακούγον̂ται σα να ήταν μία.
Σε αυτή την περίπτωση εν̂τάσσον̂ται και οι: τροπή/ντροπή, όταν αυτές συν̂τάσσον̂ται
με το άρθρο την και δεν αποδίδον̂ται
σωστά, με συνέπεια να ελλοχεύει ο κίνδυνος της εννοιολογικής σύγχυσης.
Πρώτα απ’ όλα δεν είναι ορθή η απόδοση: τη ντροπή, σε καμία μορφή του λόγου (προφορική ή γραπτή), παρά μόνον ποιητική αδεία.
Στην Κοινή Νεοελληνική είναι αποδεκτές οι εξής αποδόσεις:
τηŋd̥ροπή* (= την τροπή)
ή τηŋdροπή
(= την ντροπή)
* όπου: o άτονο [d]
Στην
προκειμένη περίπτωση αυτή που λαμβάνει μέρος είναι η πρώτη - βλ. παρακάτω σχετικές αναφορές:
https://www.orthophonia.gr/2022/01/nt_22.html
https://www.orthophonia.gr/2019/01/blog-post_16.html
Πράγματι, η παραπάνω επισήμανση είναι πολύ εύστοχη.
Τα
σύμφωνα της ελληνικής γλώσσας δεν είναι μόνο τα 17 τα οποία αναφέρον̂ται στο
αλφάβητο, αλλά περισσότερα.
Μεταξύ
αυτών είναι και τα δίψηφα, είτε είναι σύνθετα (γ̂γ/γ̂κ, μ̂π, ν̂τ, ντζ, ντσ), δηλ. έρρινα, είτε απλά, δηλ. άρρινα (γγ/γκ, μπ, ντ, τζ, τσ).
Μάλιστα τόσο στο σύγ̂γραμμά μου Αγωγή του Προφορικού Λόγου - Η Προφορά της Κοινής
Νεοελληνικής Γλώσσας (Μέρος Τρίτο - Το
Τονικό Αλφάβητο της Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας, κοινώς Αλφάβητο Προφοράς), όσο και στο παρόν
ιστολόγιο
επισημαίνον̂ται οι φθόγ̂γοι-ήχοι της (χωρίς να περιλαμβάνον̂ται σε αυτούς τα ημίφωνα και οι φωνολογικές τροπές μετά τη συμ̂προφορά των λέξεων).
Δυστυχώς τα
φωνητικά προβλήματα που αφορούν στην απόδοση των δίψηφων γγ/γκ, μπ,
ντ, στις μέρες μας, διיογ̂κώθηκαν: είναι πολλά και
μεγάλα.
Όν̂τως, τα παραπάνω δίψηφα δήλωναν αρχικώς ότι το πρώτο γράμμα αφορά το έρρινο [μ] ή [ν] (με το [γ] στην περίπτωση
των γγ/γκ να είναι μία άλλη μορφή του [ν] και το δεύτερο, τo τροποποιημένo [γ/κ], [π] ή [τ], ανάλογα την περίπτωση, στο αν̂τίστοιχο ηχηρό του ([γγ/γκ], [μπ] ή [ντ]).
Ήταν δηλ. δύο ψηφία, σύμφωνα με την ιστορική Ορθογραφία, που μετά τη φωνολογική τροπή χαρακτήριζαν δύο
φθόγ̂γους (ν+γγ/ν+γκ, μ+μπ, ν+ντ) και όχι έναν.
Και αυτό το διיαπιστώνουμε εύκολα, αν ανατρέξουμε στους λόγιους τύπους της γλώσσας μας ή ακόμη και σε δάνειες λέξεις της Ελληνικής προς τις άλλες γλώσσες (π.χ. παγγνωσία → παγיγνωσία, κόμβος→ κόμ̂πος, άνδρας → άν̂τρας, angel < άγ̂γελος, sponge < σπόγ̂γος κ.ο.κ.)
https://www.orthophonia.gr/2019/11/blog-post_11.html
https://www.orthophonia.gr/2020/06/blog-post_10.html
https://www.orthophonia.gr/2021/04/blog-post.html
Με το δανεισμό ενός πλήθους ξένων λέξεων οι οποίες αρχίζουν από δίψηφο γκ, μπ ή ντ (π.χ. γκολ), αλλά και τη μετάπλαση λόγιων τύπων της γλώσσας μας στη δημώδη, στους οποίους, με την απαλοιφή του άτονου αρχικού φωνήεν̂τος το ενδιיάμεσο δίψηφο προωθήθηκε στην αρχή (π.χ. εμβαίνω > μβαίνω > μπαίνω), το αλφάβητό μας στάθηκε αδύνατο να μπορέσει να αποδώσει τη διיαφορά ανάμεσα στα έρρινα και στα άρρινα δίψηφα σύμφωνα, με αποτέλεσμα τα τελευταία να αρχίσουν να μονοφθογ̂γίζον̂ται και να ταυτίζον̂ται με τους ήχους [g], [b] και [d].
Πόθεν γ+κ=γκ, μ+π=μπ και ν+τ=ντ: από πότε η εξαίρεση συγ̂κροτεί τον κανόνα;
Ο Τριαν̂ταφυλλίδης είχε προτείνει για τη διיάκριση των άρρινων γγ/γκ, μπ, ντ τη χρήση ενός συμβόλου-σημείου, αλλά δυστυχώς δεν εισακούστηκε.
Εάν η πρότασή του είχε εφαρμοστεί στο γραπτό λόγο, θα είχε προκύψει η αποσαφήνιση των έρρινων από τα άρρινα δίψηφα και σήμερα τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα.
Το ίδιο πλέον εισηγούμαι να γίνει, αλλά για τη διיευκρίνιση των έρρινων δίψηφων γ̂γ/γ̂κ, μ̂π, ν̂τ, αφού τα άρρινα έχουν ήδη ταυτιστεί με τους ήχους των [g], [b] και [d].
Για να φτάσουμε στην τωρινή δυσάρεστη κατάσταση συνέτεινε με τη στάση της και η Πολιτεία, η οποία, όλα αυτά τα χρόνια, υπήρξε απαθής και δεν έκανε απολύτως τίποτε ώστε να διיαφυλάξει την ορθή προφορά.
Γιατί άραγε;
Τα έρρινα δίψηφα γ̂γ/γ̂κ, μ̂π, ν̂τ απαν̂τούν
κατά χιλιάδες στη γλώσσα μας και είναι ασυγ̂κρίτως πολύ περισσότερα, απ’ ό,τι
τα άρρινα.
Η προσοχή και ο χρόνος διδασκαλίας, ούτως ή άλλως, δεν επαρκούσαν.
Μολαταύτα, αν̂τί να αυξηθούν οι ώρες και η προσπάθεια για την επιμόρφωση των δασκάλων, εδώ και αρκετόν καιρό, έχουν σχεδόν όλα εγ̂καταληφθεί.
Αραιά και πού γίνον̂ται κάποια σεμινάρια και αυτά όχι σε εν̂τατικούς ρυθμούς.
Σα να μην έφτανε αυτό, οι
τρέχουσες Σχολικές Γραμματικές της Ε΄ & ΣΤ΄ Δημοτικού και Α΄, Β΄ & Γ΄ Γυμνασίου υιοθετούν πλέον την
άρρινη προφορά, αγνοών̂τας ότι με αυτή τους τη στάση πλήττουν ανεπανόρθωτα τη γλώσσα μας και το γόητρο της, τόσο σε ηχητικό, όσο και σε ετυμολογικό και σημασιολογικό επίπεδο, και εκπαιδεύουν τους Έλληνες όχι απλώς στην κακοφωνία αλλά και στον ψευδισμό,
προκειμένου να εξυπηρετηθεί η άκοπη και ανέξοδη, για την Πολιτεία, λύση.
Ποιος υπήρξε εν̂τέλει ρυθμιστικός σε ό,τι αφορά την προφορά των δίψηφων συμφώνων;
- Ο Τριαν̂ταφυλλίδης;
- Ο Τσολάκης;
- Ο Τσοπανάκης;
Ή μήπως οι συν̂τάκτες της νέας Σχολικής Γραμματικής του Δημοτικού και του Γυμνασίου, οι οποίοι εναν̂τιώνον̂ται στους γλωσσικούς μας κανόνες και προσπαθούν να επιβάλλουν επισήμως την άρρινη προφορά;
Η απάν̂τηση για το πόσο έρρινη ή άρρινη μπορεί να είναι η προφορά στην Κοινή Νεοελληνική δίνεται στον παρακάτω σύνδεσμο:
Διיότι το κόμπος, το άντρας, το άγγελος και το σπόγγος δεν είναι μόνο κακόφωνα, αλλά και ισοδύναμα των κόβος, άδρας, agel και spoge, με μία λέξη: ψευδισμοί!
Τελικά υπάρχει κάτι ακόμη χειρότερο από το να προφέρεις μία ξένη λέξη λάθος και αυτό είναι να συνειδητοποιείς ότι οι ξένοι προφέρουν ορθότερα τη δική σου λέξη απ’ ό,τι την προφέρεις εσύ.
O Έλληνας μπορεί να έχει μάθει να γράφει, όμως δεν έχει μάθει να προφέρει
Αν̂τί να
κλαίμε με τα χάλια μας και να κάνουμε κάτι ούτως ώστε να αναστραφεί η
κατάσταση, υπάρχουν κάποιοι γλωσσολόγοι οι οποίοι κάνουν λόγο για φωνολογική
πολυμορφία της Κοινής Νεοελληνικής!...
Φωνολογική πολυμορφία ονομάζεται αυτό ή κατάν̂τια και εθνική απαιδευσία!...
Υφίσταται φωνολογική πολυμορφία στην πρότυπη μορφή της γλώσσας και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό ώστε να δικαιολογεί την παρακμή και τον εκφυλισμό στο προφορικό της επίπεδο;
Ο ισχυρισμός ότι σε γρήγορο λόγο τα δίψηφα σύμφωνα μπορεί να προφέρον̂ται άρρινα δεν είναι σωστός.
Σε ένα βιαστικό και απρόσεκτο λόγο πολλά μπορούν να συμβούν ή να λέγον̂ται λάθος. Αυτό δε σημαίνει ότι τα λάθη θεωρούν̂ται αποδεκτά.
Φυσικό
είναι να επικρατεί απόλυτη σύγχυση, αφού πέραν της εγ̂κατάλειψης και της παν̂τελούς
άγνοιας, έχουμε μόλις 3 δίψηφα-σύμβολα (τα γγ/γκ είναι ομόηχα), για να αποδοθούν
15 διיαφορετικοί ήχοι:
γγ/γκ [g] (π.χ. γιόγκα), μπ [b] (π.χ. έμπαινα) , ντ [d] (π.χ. κακοντυμένος), γ̂γ/γ̂κ [ŋg] (π.χ. φεγ̂γάρι/αγ̂κάθι), μ̂π [ɱb] (π.χ. εκπομ̂πή), ν̂τ [ŋd] (π.χ. πέν̂τε), γיγ [ŋγ] (π.χ. παγיγνωσία], μיπ [ɱp] (π.χ. σαμיπάνια), νיτ [ŋt] (π.χ. ανיτικέρ).
[g], [b], [d], [ŋg], [ɱb], [ŋd], [ŋγ], [ɱp], [ŋt] = 15
Η μόνη λύση που μπορεί πλέον να σώσει την κατάσταση και να βάλει σε μία τάξη τα πράγματα φρονώ ότι είναι η πλήρης αξιοποίηση του τόνου (΄) και της αποστρόφου (’), σημεία ήδη οικεία σε εμάς, ή έστω η χρήση κάποιου συμβόλου (ˆ), σε μία πιο διיακριτική μορφή.
Δε χρειάζεται, ούτε πρέπει να καταφύγουμε στο δανεισμό ψηφίων από το λατινικό αλφάβητο, ο οποίος μπορεί να διχάσει ή να εν̂τείνει τη
σύγχυση στην προφορά.
Το σημαν̂τικότερο όλων είναι ότι η λύση η οποία προτείνω, δε βάλλει ούτε την ιστορική μας Ορθογραφία, ούτε την αισθητική των λέξεων.
Τουναν̂τίον διיευκολύνει άπαν̂τες να αναγνωρίσουν και να προφέρουν σωστά.
Για την αποφυγή της σύγχυσης ανάμεσα στις λέξεις παϊδάκια-παιδάκια, κάνουμε χρήση των διיαλυτικών.
Για την
αποσαφήνιση και την ορθή προφορά χιλιάδων λέξεων της γλώσσας μας, γιατί δεν
πράττουμε ανάλογα;
Να διδαχτούμε από τον Αριστοφάνη τον Βυζάν̂τιο, ο οποίος για παρόμοιο λόγο κάποτε επινόησε τους τόνους και τα σημεία στίξης, και να κάνουμε το ίδιο προκειμένου να διיαφυλάξουμε και να μεταλαμ̂παδεύσουμε την ορθή προφορά της γλώσσας μας στις επόμενες γενιές, προτού να είναι αργά.
Ό,τι
ισχύει για τα κ, π, τ ισχύει, τόσο για τα ηχηρά τους (γκ, μπ, ντ) όσο και για
τα διπλά (ξ, ψ, τσ/τζ), αφού πρόκειται για συγ̂κοπτόμενα σύμφωνα.
Ο παραμελημένος προφορικός λόγος - Το ευ̂φωνικό [Ν] μάς τιμωρεί
Εδώ κι αν γίνον̂ται λάθη, με τη γιόγκα να προφέρεται γιόγ̂κα [ŋg],το κομיπιούτερ [ɱp], κομ̂πιούτερ[ɱb] (ή κομπιούτερ [b]), το στούντιο [d], στούν̂τιο [ŋd] κ.λπ.
Όταν η σύγχυση και η αγνωσία αβίαστα και προσχηματικά βαφτίζον̂ται φωνολογική πολυμορφία
Η διיάκριση στο συλλαβισμό βοηθάει στο να αποσαφηνιστούν τα έρρινα από τα άρρινα δίψηφα σύμφωνα.
Τα δίψηφα σύμφωνα δε χωρίζον̂ται όταν προηγείται άλλο σύμφωνο, γιατί σε αυτή την περίπτωση προφέρον̂ται ατόφια (π.χ. μπαρμπούνι).
Ωστόσο όταν αυτά απαν̂τούν στο μέσον της λέξης και ακολουθεί άλλο σύμφωνο, τότε αφορούν δύο φθόγ̂γους και όχι έναν (π.χ. εμ̂πρός - αλλά μπρος, αφού το δίψηφο βρίσκεται στην αρχή).
Ακόμη δε χωρίζον̂ται όταν έχουμε συλλαβική επανάληψη και λόγω της ηχητικής τους
ακολουθίας προφέρον̂ται ατόφια, δηλ. αφορούν ένα φθόγ̂γο και όχι δύο (π.χ. μπουμπουνητό).
Προσοχή, όμως: απαν̂τώ → απαν̂τών̂τας, μπαμ̂πού (< bamboo - άκλ.), δανיτέλα - ντανיτέλα (καθιερώθηκε με την επτανησιακή προφορά).
Προσοχή επίσης στις σύνθετες με προθήματα τα εν, συν, παν, πάλιν και δεύτερο συνθετικό τα [γ], [κ], [π], [τ], στις οποίες το δίψηφο σύμφωνο αφορά δύο φθόγ̂γους (π.χ. εν+γόνος → εγ̂γονός), έναν̂τι αυτών με δεύτερο συνθετικό λέξη η οποία αρχίζει από δίψηφο σύμφωνο (π.χ. άνεμος+γκαστρώνω → ανεμογκάστρι).
Προφανώς η ρύθμιση της τρέχουσας σχολικής Γραμματικής, όσον αφορά το συλλαβισμό των δίψηφων συμφώνων, ενισχύει την άρρινη προφορά.
Η μεταγραφή των ανθρωπωνυμίων και των τοπωνυμιών με εσφαλμένη επιλογή των λατινικών χαρακτήρων δηλώνει την άγνοια που μας διיακατέχει στην προφορά.
Δυστυχώς υπάρχουν πολλοί Έλληνες οι οποίοι δε γνωρίζουν πώς προφέρεται το όνομά τους.
Το επώνυμο Κουτρούμπας δεν περιλαμβάνει το [μ] στη ρίζα του.
Συνεπώς το γαμπρός είναι ισοδύναμο του γαβρός, το θαμπός του θαβός, το θρούμπα του θρύβη, το κολυμπώ των κολυβώ, κολύβηση, κολυβητής και κολυβητήριο, το κόμπος του
κόβος, το σκαμπάζω του σκαβάζω, το
στρουμπουλός του στρόβος, το τούμπα του τύβος (είτε
αναφερόμαστε στην περιστροφική κίνηση είτε στην τοπωνυμία, εκτός εάν γίνεται
λόγος για το μουσ. όργανο TUBA) κ.λπ., με τους ψευδισμούς και τις κακοφωνίες, πλέον, να δίνουν και να παίρνουν στη σύγχρονη μορφή της Ελληνικής…
Αν λάβει κανείς υπόψη του ότι η προφορά των έρρινων δίψηφων συμφώνων (ευ̂φωνικών συνηχήσεων), μας έχει κληροδοτηθεί από την Αρχαιότητα και ότι το στοιχείο αυτό δε χάθηκε ούτε κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, τότε το έγ̂κλημα που τελείται δεν είναι απλώς γλωσσικό-εκπαιδευτικό, αλλά πρώτιστα πανεθνικό και πολιτισμικό!
Η ελληνική γλώσσα είναι πολιτισμός - Ούτε σφίγ̂γα είναι, ούτε επιτύμβιο μνημείο
Όπως η σιיωπή, η απάθεια ή η ανοχή είναι συνενοχή.
Εάν ύστερα από 3.000 περίπου χρόνια δεν μπορούμε να διיατηρήσουμε ζων̂τανές τις ευ̂φωνικές συνηχήσεις της γλώσσας μας, δεν είμαστε άξιοι να λεγόμαστε Έλληνες.
- Αιδώς, Αργείοι!
ΔΙ'ΕΥΚΡΙΝΙΣH:
Όπου: ˆ το ευ̂φωνικό [ŋ] ή [ɱ] πριν από το δίψηφο σύμφωνο.
י η εκφορά των φθόγ̂γων χωριστά.
Άρης Βαφιάς, MA RCSSD
Καθ. Αγωγής Προφ. Λόγου & Φωνής
